niedziela, 30 września 2007

Powstańczym szlakiem walczącego Żoliborza

Autor: Bohdan Grzymała-Siedlecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1988
Ilość stron: 128

Opis:
Wydany przez PTTK przewodnik-gawęda po powstańczym Żoliborzu. W pierwszej części autor opowiada o dawniejszej historii tej dzielnicy, natomiast w drugiej o przebiegu Powstania na Żoliborzu, nie zachowując przy tym porządku chronologicznego, lecz omawiając po kolei (w kolejności geograficznej) poszczególne fragmenty dzielnicy i ich powstańcze dzieje. Wszystko robione niewątpliwie z sercem (co oznacza i czasami szczyptę patosu), całość daje całkiem niezły ogólny obraz Powstania na Żoliborzu oraz jest znakomitym planem spaceru po tej dzielnicy szlakiem walk powstańczych. Ponadto pozycja jest cenna, bo niewiele jest literatury dotyczącej Powstania w tej dzielnicy.

Uwagi:
- W książce znajduje się kilkanaście ilustracji oraz plan Żoliborza.

Dwa wrześnie

Autor: Halina Krahelska
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1983
Ilość stron: 158

Opis:
Niewielka objętościowo książeczka dotycząca udziału kobiet w obronie Warszawy we wrześniu 1939 roku oraz w Powstaniu Warszawskim. Część powstańcza podzielona jest rozdziały dotyczące poszczególnych dzielnic, każdy składa się głównie z relacji kobiet-Powstańców, m.in. Barbary Gac-Chylińskiej "Bogny" z batalionu "Zośka" (bardzo obszerne relacje), Stefanii Engelhardt "Marii" z plutonu "Rygla" (w formie dziennika); dr Urszuli Niepokoyczyckiej (jej relacje są także w pierwszej części) i innych. Zgrabnie napisane, zainteresowani tematem powinni sięgnąć po tę pozycję.

Uwagi:
- Autorka była siostrą Krystyny Krahelskiej "Danuty", sanitariuszki z "Baszty", autorki "Hej chłopcy, bagnet na broń!".

Lato 1944

Autor: Włodzimierz Rosłoniec
Pierwsze wydanie: Kraków, 1989
Ilość stron: 180

Opis:
Wspomnienia "Karskiego", Powstańca z Grupy Bojowej "Krybar". Autor walczył początkowo w Śródmieściu Północnym, następnie na Powiślu, a po jego upadku brał udział w obronie przyczółka czerniakowskiego, podczas której odniósł ranę i został przetransportowany na prawy brzeg Wisły. Książka ma formę dziennika, obejmującego okres od 23 lipca do 25 października. Niezła pozycja, po którą powinni sięgnąć przede wszystkim zainteresowani dziejami "Krybara"

Uwagi:
- Książka zawiera 44 zdjęcia (portretowe i z Powstania).

sobota, 29 września 2007

62 dni bez porucznika "Rygla"

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Hove, 1993
Ilość stron: 140

Opis:
Opracowanie dotyczące plutonu "Rygla" ze Zgrupowania "Bartkiewicz". Przedstawione są tu dzieje oddziału przez całe Powstanie, m.in.: godzina "W" i śmierć dowódcy, por. Kazimierza Pogorzelskiego "Rygla"; walki o PAST-ę (przed jej zdobyciem); udział w zdobyciu Komendy Policji i Kościoła św. Krzyża; służba jako oddział osłonowy ppłk. "Radwana"; kapitulacja. W jednym rozdziale mowa jest też o Janie Potulickim - "Rafale Olbromskim" i jego drużynie "Rafałków", która należała do plutonu "Rygla", ale zaraz przed Powstaniem została przeniesiona do "Krybara". Ponadto w bardzo skrótowy sposób została przedstawiona działalność plutonu w konspiracji, a w aneksie są 3 dokumenty oraz stan osobowy oddziału. Całość sprawnie napisana i ubarwiona relacjami Powstańców, dobre źródło wiedzy o wycinku Powstania w Śródmieściu Północnym.

Uwagi:
- Atutem książki są 94 zdjęcia, w większości mało znane powstańcze fotografie Ireny Kummant-Skotnickiej. Są także 3 mapki.

piątek, 28 września 2007

Z Tasiemką na czołgi

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1979
Ilość stron: 232

Opis:
Wspomnienia "Julka", jednego z najmłodszych obrońców Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych i zarazem pierwsza książka kronikarza tej staromiejskiej reduty. Autor bardzo plastycznie kreśli postaci swoich kolegów z drużyny (w tym dowódcy Romana Marchla "Roma") oraz przebieg obrony gmachu PWPW aż do upadku 28 sierpnia. Na końcu książki znajdują się krótkie biogramy wybranych osób. Znakomita pozycja, autor jest obdarzony naturalnym talentem narracyjnym - do polecenia na początki przygody z Powstaniem, a także jako pierwsza lektura dotycząca obrony PWPW.

Uwagi:
- W książce znajdują się 33 zdjęcia, głównie portretowe i powojenne; nie ma natomiast niestety indeksu osobowego.
- "Tasiemka" z tytułu to pseudonim Jerzego Jurkowskiego, z którym autor wspólnie walczył na Starówce.

W szeregach "Baszty"

Autor: Tadeusz Kubalski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1969
Ilość stron: 380

Opis:
Wspomnienia "Zbroi", żołnierza kompanii K-1 pułku "Baszta". Pierwsza część książki poświęcona jest konspiracji autora na Żoliborzu, druga natomiast jego udziałowi w Powstaniu na Mokotowie. Na końcu znajduje się schemat organizacyjny "Baszty" oraz lista osobowa żołnierzy. Pozycja przede wszystkim dla zainteresowanych mokotowskim fragmentem Powstania, ale z uwagi na to, że jest dobra literacko, może po nią sięgnąć każdy.

Uwagi:
- Książka zawiera 78 zdjęć z czasów okupacji i Powstania oraz 3 dobre mapki.

czwartek, 27 września 2007

Pamięć o batalionie Armii Krajowej "Miotła"

Autor: Antoni Olszewski, Jan Romańczyk, Roman Staniewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2000
Ilość stron: 142

Opis:
Niewielkie, ale bardzo ciekawe opracowanie dotyczące miejsc pamięci związanych z batalionem "Miotła" oraz kwatery oddziału na Cmentarzu Wojskowym. Zawiera krótką historię batalionu oraz pododdziałów wchodzących w jego skład; następnie historię kwatery "Miotlarzy", jej dokładny plan oraz krótkie informacje o pochowanych na niej Powstańcach. Na końcu książki znajdują się fotografie tablic poświęconych pamięci "Miotły", a także lista członków Środowiska byłych żołnierzy AK batalionu "Miotła". Dobrze by było, żeby podobne opracowania powstały też o innych oddziałach, których kwatery znajdują się na Powązkach - na razie jest jeszcze tylko o "Zośce".

Uwagi:
- Wszyscy autorzy książki byli żołnierzami "Miotły" (pseudonimy kolejno: "Wilk", "Łukasz Łata", "Stanisław Kwiatkowski").
- Książka zawiera 38 kolorowych zdjęć.

Pod okupacją i w Powstaniu

Autor: Tadeusz Przystojecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 202

Opis:
Wspomnienia "Lecha Żelaznego", dowódcy I batalionu w Zgrupowaniu "Chrobry II". Napisane w latach siedemdziesiątych, krótko przed śmiercią Przystojeckiego, wydane 20 lat później; obejmują okres od konspiracji w Zjednoczonych Organizacjach (w ich skład wchodził m.in. Miecz i Pług oraz Zbrojne Pogotowie Narodu), poprzez walki powstańcze w Śródmieściu Północnym, aż do niewoli. Autor ma specyficzny styl narracji (przykładowo nadużywa wykrzykników), ale czyta się to nieźle, także dlatego, że nie jest to typowy pamiętnik, ale raczej zbiór luźnych wspomnień - każdy rozdział poświęcony jest jednemu wydarzeniu i stanowi samodzielną całość. Nie tylko dla zainteresowanych "Chrobrym II".

Uwagi:
- W książce znajduje się 21 zdjęć z Powstania, portretowych i fotokopii dokumentów.

"Wróbel" z "Kamieni na szaniec"

Autor: Juliusz Bogdan Deczkowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1992
Ilość stron: 136

Opis:
Książka niezwiązana bezpośrednio z Powstaniem (jest tylko krótka wzmianka o zdobyciu Gęsiówki), ale dotycząca jednego z bardziej znany powstańczych batalionów, a konkretniej wycinka jego dziejów konspiracyjnych, dotyczących osoby "Laudańskiego" - autora oraz tytułowego "Wróbla" - Jerzego Horczaka. Opisane są tu m.in. pobyt "Laudańskiego" na Pawiaku oraz brawurowa ucieczka "Wróbla" z otoczonego magazynu broni. Są też opisane powojenne losy bohaterów. Większość treści pokrywa się z książką Wspomnienia żołnierza baonu AK "Zośka", niemniej zainteresowani tym oddziałem powinni sięgnąć i po tę pozycję.

Uwagi:
- W książce znajduje się 20 ilustracji: m.in. zdjęcia portretowe i rodzinne oraz plan budynku w którym "Wróbel" stoczył swoją walkę.

Moje powstanie, wtedy i teraz

Autor: Bolesław Taborski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 280

Opis:
Wspomnienia oraz refleksje "Juliusza", żołnierza mokotowskiej "Baszty". W pierwszej części opublikowany jest skrótowy pamiętnik autora pisany w Powstaniu, przy każdym dniu jest też obszerny komentarz wraz z uzupełnieniami. W drugiej części natomiast zebrana jest powojenna publicystyka B. Taborskiego, w której prezentuje zdecydowane stanowisko, że Powstanie było dużym błędem. Są też artykuły o powstańczych poetach: Baczyńskim, Stroińskim, Gajcym; poezja autora; oraz refleksje na temat obchodów 50 rocznicy Powstania. Kontrowersyjna pozycja, z uwagi na ostrość sądów autora, ale można po nią sięgnąć, zarówno dla samego pamiętnika, jak i dla wysłuchania głosu w sporze o sens Powstania.

Uwagi:
- Książka zawiera 36 zdjęć (portretowe, z Powstania, powojenne) oraz reprodukcję dobrze oddającego poglądy autora rysunku Andrzeja Mleczki, na którym jeden z dwóch uciekających przed gradem strzał rycerzy mówi: "Mam już dość tych cholernych zwycięstw moralnych".

środa, 26 września 2007

Dzienniki z Powstania Warszawskiego

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Warszawa, ?
Ilość stron: 196

Opis:
Pamiętniki z Powstania pisane przez siedmiu ludzi pióra: Leopolda Buczkowskiego, Marię Dąbrowską, Karola Irzykowskiego, Stefanię Podhorską-Okołów, Marię Rodziewiczównę, Eugeniusza Szermentowskiego, Larysę Zajączkowską-Mitznerowa. Różne w formie i w treści - przykładowo Rodziewiczówna pisała króciutkie notki każdego dnia, głównie używając równoważników zdań; z kolei na przykład dziennik Szermentowskiego jest bardzo rozbudowany. Generalnie - ciekawa pozycja, pokazuje Powstanie z trochę innej strony, do polecenia szczególnie zainteresowanym losami ludności cywilnej.

Uwagi:
- Każdy rozdział opatrzony jest informacją o autorze dziennika.
- Jeśli ktoś wie, w którym roku pierwszy raz wydano tę książkę, proszę o kontakt.

Jak zdobyć Kościół św. Krzyża i Komendę Policji

Autor: Jan Piotrowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 356

Opis:
Wspomnienia "Lewara", dowódcy kompanii w Grupie Bojowej "Krybar". Krótko omówione są korzenie oddziału oraz konspiracja przed Powstaniem, następnie zaś walki kompanii w kwadracie ulic: Krakowskie Przedmieście, Traugutta, Mazowiecka, Świętokrzyska. W szczególności dokładnie opisane jest zdobycie tytułowych Kościoła św. Krzyża i Komendy Policji (w aneksie jest nawet dokładny plan ataku). Na końcu książki znajdują się uzupełnienia i poprawki do książki Adama Borkiewicza Powstanie warszawskie, historia utrwalania pamięci o Grupie Bojowej "Krybar" po Powstaniu oraz lista żołnierzy kompanii "Krybar". Cenna pozycja, bo napisana przez dowódcę powstańczej kompanii. Literacko nie jest wybitna, ale z uwagi na część merytoryczną nie do pominięcia dla zainteresowanych walkami w tym rejonie.

Uwagi:
- Książka zawiera 65 zdjęć (portretowych, z Powstania i z lat powojennych) oraz 7 dobrych mapek-szkiców.
- Początkowo książka miała być monografią kompanii "Lewar", śmierć autora w 1984 r. jednak udaremniła te plany, a drukiem wspomnienia ukazały się dopiero 10 lat po jego śmierci.

Śladami walk żołnierzy VII-go Zgrupowania AK "Ruczaj" w Powstaniu Warszawskim 1944 r.

Autor: Mieczysław Ćwikowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 208

Opis:
Monografia Zgrupowania "Ruczaj" walczącego w Śródmieściu Południowym. Podzielona na 9 rozdziałów, poświęconych kolejno: pierwszemu dniu Powstania; reorganizacji Zgrupowania (w tych dwóch rozdziałach są też opisane wszystkie oddziały wchodzące w skład zgrupowania); walkom w sierpniu (w tym zdobyciu siedziby dowództwa SS i Policji w Al. Ujazdowskich); zdobyciu "małej Pasty"; walkom we wrześniu; poszczególnym epizodom walk (gołębiarze, zrzuty, pojedyncze wydarzenia); kapitulacji i niewoli; służbom sanitarnym w Śródmieściu Płd. W ostatnim rozdziale natomiast zebrane są dokumenty (głównie rozkazy) oraz relacje żołnierzy "Ruczaja". Na końcu książki znajduje się lista żołnierzy zgrupowania. Rzetelna pozycja, dobrym pomysłem było zebranie treści nie tylko chronologicznie, ale także tematycznie. Do polecenia wszystkim zainteresowanym walkami w Śródmieściu Płd.

Uwagi:
- W książce nie ma niestety żadnych zdjęć, jest natomiast mapka rejonu walk "Ruczaja".
- Autor był żołnierzem Zgrupowania "Ruczaj" (pseudonim: "Zbigniew").

Elektrownia. Reduta Powstania Warszawskiego

Autor: Zygmunt Zonik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1995
Ilość stron: 264

Opis:
Monografia dotycząca wojennych dziejów warszawskiej Elektrowni. Autor zaczyna od opisania jak dziś wygląda jej budynek na Powiślu, po czym opisuje jej losy od września 1939; poprzez okupację, kiedy Elektrownia funkcjonowała w utrudnionych przez okupanta warunkach; do Powstania Warszawskiego. Dokładnie opisane jest zdobycie Elektrowni, a następnie utrzymywanie tej reduty przy jednoczesnym dostarczaniu prądu walczącej Warszawie (do 4 września) oraz upadek 6 września; a także skrótowo losy Powstańców po utracie Powiśla. Na końcu książki znajduje się lista pracowników Elektrowni poległych i zamordowanych w latach 1939-1945 oraz lista odznaczonych VM i KW. Całość jest dobrze i przystępnie napisana, bardziej jak gawęda niż sucha książka historyczna (bez szkody dla faktów jednak), ubarwiona też jest relacjami powstańczymi. Dla zainteresowanych tematem pozycja obowiązkowa, mogą też po nią sięgnąć inni,

Uwagi:
- W książce znajduje się kilkadziesiąt zdjęć.

W Alejach spacerują "Tygrysy"

Autor: Elżbieta Ostrowska
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1973
Ilość stron: 340

Opis:
Wspomnienia "Eli", Elżbiety Grossówny-Ostrowskiej, dowódcy Okręgowej Składnicy Meldunkowej "S". Poświęcone przede wszystkim łączności w Powstaniu i dające o niezły obraz jej ważnej części: przez "S" przechodziły meldunki między Mokotowem (połączenie kanałowe), Czerniakowem i Śródmieściem. Największą zaletą książki jest jednak nie tyle ów obraz, ale znakomite pióro autorki, dzięki któremu czyta to się świetnie. Do polecenia dla każdego, dobra książka na początki przygody z Powstaniem.

Uwagi:
- W książce znajduje się 59 zdjęć: fotokopii dokumentów, zdjęć portretowych oraz z Powstania.
- Ciekawym zabiegiem literackim użytym w książce jest wtrącanie do głównego tekstu krótkich fragmentów kursywą, będących czymś w rodzaju tła.

Na barykadach Starówki

Autor: Stefan Śmigielski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1992
Ilość stron: 164

Opis:
Monografia 104. kompanii Związku Syndykalistów Polskich. Zawiera: kalendarium walk oddziału od 1 sierpnia do 2 września, ubarwione licznymi relacjami jego żołnierzy; relacje ze szpitala na Długiej 7; opis losów trójki "warszawskich Robinsonów" z oddziału; skrótowo przedstawione losy żołnierzy który opuścili Starówkę przed jej upadkiem; biogramy dowódcy Kazimierza Puczyńskiego "Wrońskiego" i zastępcy dowódcy Witolda Potza "Koperskiego"; dokładny schemat organizacyjny oddziału wraz z listą osobową Powstańców. Oprócz tego w tekście znajdują się 24 rysunki - część to reprodukcje dokumentów, natomiast większość to fenomenalne mapki i szkice wykonane ręką autora, bardzo szczegółowe i bardzo eleganckie. Całość jest świetnym opracowaniem, godnym polecenia nie tylko zainteresowanym udziałem syndykalistów w Powstaniu.

Uwagi:
- Na końcu książki znajduje się 123 zdjęć: portretowych, powojenne fotografie miejsc walk oddziału oraz fotokopie dokumentów. Jest wśród nich także jedyne zachowane zdjęcie z Powstania dotyczące oddziału, a także rękopis jednej ze stron książki (autor zasługuje na "szóstkę" z kaligrafii).
- Autor był żołnierzem 104, kompanii (pseudonim: "Sielski").

Smak Głodu

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1996
Ilość stron: 288

Opis:
Podtytuł książki brzmi: III Batalion AK "Gurt" po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Dzień po dniu przedstawione są tu losy żołnierzy "Gurta" w obozach jenieckich: Sandbostel, Lamsdorf, Langwasser, Salzburg, Muehlberg, Murnau, Chemnitz, Oberlagen i wielu innych, a także losy "warszawskich Robinsonów" z "Gurta". Oprócz tego w książce znajdują się różne dokumenty (m.in. spis "Gurtowców" więzionych w obozach, kilka listów z obozu), zarys historii batalionu oraz obszerny słownik biograficzny. Bardzo ciekawa pozycja, poruszająca stosunkowo mniej znany aspekt tematu Powstania.

Uwagi:
- W książce znajduje się 95 zdjęć oraz rysunków (głównie wykonanych w obozach).

Między Marszałkowską i Żelazną, Al. Sikorskiego i Pańską

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 294

Opis:
Monografia IV Zgrupowania "Gurt" (wyrosłego z batalionu "Gurt"). W pierwszej części książki opisane są walki oddziału dzień po dniu (m.in. skromny udział "Gurtowców" w zdobywaniu PAST-y), z gęstymi cytatami z relacji Powstańców; w drugiej zaś wymienione są pododdziały bojowe i pododdziały zaplecza, każdy z listą osobową i ogólnym opisem działań. Pozostałą część książki zajmują dokumenty, głównie rozkazy dzienne. Na końcu jest jeszcze lista poległych żołnierzy zgrupowania oraz lista walczących w nim kobiet. Książka ma ubogą szatę graficzną (bardziej przypomina skrypt akademicki), ale od strony merytorycznej wiele zarzucić nie można. Dla zainteresowanych "Gurtem" podstawowa lektura.

Uwagi:
- W książce znajduje się 126 zdjęć (głównie portretowych oraz z Powstania) oraz 3 słabej jakości mapki.

Królewska 16

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1984
Ilość stron: 216

Opis:
Opracowanie dotyczące budynku przy ul. Królewskiej 16, znajdującego się blisko skrzyżowania Królewskiej z Marszałkowską, wówczas zaraz koło gmachu giełdy. W czasie okupacji prowadzona była w nim działalność konspiracyjna - znajdowała się tam wytwórnia "filipinek" oraz filia firmy "Bracia Pakulscy", jedno z ogniw komórki legalizacyjnej Stanisława Jankowskiego "Agatona". Z kolei w Powstaniu była to najbardziej wysunięta na północ placówka Śródmieścia Północnego, otoczona z trzech stron przez Niemców. Autor opisuje powstańcze losy budynku dzień pod dniu, w tym m.in. przebicie oddziału z batalionu "Zośka" do Śródmieścia widziane od strony Powstańców śródmiejskich. Bardzo dobrze napisana i wciągająca książka, oparta w znacznej mierze na - także cytowanych - relacjach Powstańców.

Uwagi:
- W książce znajduje się 52 zdjęć (budynku, z Powstania, portretowych i fotokopii dokumentów) oraz dwie mapki dotyczące próby przebicia do Śródmieścia.

Nadludzkiej poddani próbie

Autor: Joanna K.M. Hanson
Pierwsze wydanie: Cambridge 1982
Ilość stron: 276

Opis:
Dobrze udokumentowane opracowanie dotyczące ludności cywilnej w Powstaniu Warszawskim. Podzielone na trzy główne części: w pierwszej omówiony jest wybuch Powstania i jego konsekwencje dla cywilów (w tym masakra na Woli); w drugiej przebieg Powstania w poszczególnych dzielnicach (z perspektywy ludności cywilnej); a w trzeciej ogólnie przedstawione zostało życie w powstańczej Warszawie (administracja, infrastruktura, prasa i życie religijne). Zwarta, krótka i treściwa praca - znakomita jako pierwsza lektura o ludności cywilnej, dla ogólnego zapoznania się z tematem.

Uwagi:
- Opracowanie to było pracą doktorską autorki, obronioną w 1978 r. w Londynie - w wersji pierwotnej dodany był rozdział o okupacji hitlerowskiej w Warszawie.
- Pierwsze polskie wydanie ukazało się w 1989 roku.

Strzelec batalionu „Parasol”

Autor: Ryszard Sas
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 288

Opis:
Wspomnienia „Krysi”, żołnierza batalionu „Parasol”. Zawierają właściwie cały okres życia autora, pierwsza część zawiera okres do końca wojny: od dzieciństwa, poprzez konspirację, aż do Powstania, w którym "Krysia" przebył szlak bojowy: Wola – Stare Miasto – Czerniaków, a później po odniesieniu rany został ewakuowany łodzią na drugi brzeg Wisły. W drugiej części natomiast opisuje represje jakie dosięgnęły go ze strona PRL (ciężkie śledztwo, więzienie), a następnie swoje życie prywatne, a w tym też zawodowe jako żołnierza, pułkownika LWP. Oprócz wspomnień, w książce znajduje się też krótkie kalendarium najważniejszych walk "Parasola", kilka mapek (przedruki z książki Stachiewicza), lista poległych "Parasolarzy" oraz kilka wierszy Józefa Szczepańskiego "Ziutka". Dość ciekawa pozycja, szczególnie dla zainteresowanych "Parasolem".

Uwagi:
- W książce znajduje się 46 zdjęć z całego życia autora, w tym zdjęcia z Powstania oraz zdjęcia miejsc pamięci batalionu.

Garłuch – opowieść o siódmym pułku piechoty Armii Krajowej 1939-1944

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 200

Opis:
Opracowanie dotyczące pułku „Garłuch”, który wykrwawił się pierwszego dnia Powstania podczas nieudanego ataku na Okęcie. W pierwszej części książki przedstawiony jest rodowód oddziału i jego organizowanie się oraz jego działalność w konspiracji. W drugiej natomiast szczegółowo opisane są dni krótko przed Powstaniem oraz godzina „W”, w której „Garłuch” atakował lotnisko na Okęciu. Po tym ataku oddział przestał istnieć jako samodzielna jednostka. Dodatkowo autor w skrócie opisuje w jakich innych jednostkach walczyli „Garłuchowcy” w Powstaniu: „Parasolu”, „Baszcie”, „Chrobrym II” i in. Na końcu książki znajduje się lista żołnierzy oddziału oraz lista poległych. Solidne opracowanie, mimo, że zachowało się bardzo mało dokumentów (oparte jest głównie na relacjach).

Uwagi:
- W książce znajduje się 137 zdjęć, niemal wyłącznie portretowych.
- Jednym z żołnierzy „Garłucha” był Papcio Chmiel, czyli Henryk Chmielewski (pseudonim: „Jupiter”) - w książce znajduje się również jego relacja (nie dotarł na koncentrację, zatrzymany po drodze przez Niemców).

Sierpień przez całe życie

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 208

Opis:
Nietypowa książka w literaturze powstańczej, bo traktująca w zasadzie nie tyle o samym Powstaniu, co o „życiu Powstaniem” po wojnie. Juliusz Kulesza, Powstaniec i autor kilku znakomitych książek o obronie PWPW i poszczególnych oddziałach, pisze o miejscu jakie w jego życiu zajmowało Powstanie, o spojrzeniu na Powstanie z perspektywy pięćdziesięciu lat, o powojennych spotkaniach z kolegami z oddziału i nie tylko, o poszukiwaniu różnych informacji dotyczących walczącej Warszawy i jej żołnierzy, o środowiskach żołnierzy AK, o problemach z ustalaniem prawdziwej wersji wydarzeń na podstawie różnych relacji etc. Znakomita książka, autor ma wspaniały dar narracji, a i opowiada o ciekawych rzeczach, dlatego zdecydowanie do polecenia każdemu zainteresowanemu Powstaniem i nie tylko.

Uwagi:
- W książce znajduje się 35 dobrej jakości zdjęć, portretowych, z czasów wojny oraz z czasów powojennych.
- Książka ukazała się dzięki wsparciu finansowemu Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.

wtorek, 25 września 2007

Batalion Armii Krajowej Oaza

Autor: Leszek Kamiński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 352

Opis:
Monografia batalionu "Oaza" walczącego na Dolnym Mokotowie. Specyficznie skonstruowana: składa się z 96 krótkich rozdziałów, które opisują najpierw przedpowstaniową historię oddziału, a następnie dzień po dniu walki w Powstaniu, ubarwione relacjami Powstańców - rozdziały te przeplatane są informacjami o poszczególnych oddziałach i pododdziałach, akcjach, szpitalach itp. Na końcu książki znajdują się: lista uczestników przepraw przez Wisłę, lista odznaczonych oraz listy żołnierzy przebywających po Powstaniu w obozach jenieckich. Niezbyt porywająca pozycja (najciekawsze w niej są relacje), ale rzetelna - jeśli ktoś interesuje się tematem, zdecydowanie powinien po nią sięgnąć.

Uwagi:
- Autor był żołnierzem "Oazy" (pseudonim: "Leszek")
- Książka nie zawiera żadnych zdjęć ani mapek, nie ma też niestety indeksu osobowego postaci wymienionych w tekście.

125 Pluton AK VII Zgrupowania "Ruczaj" i jego kadeckie korzenie

Autor: Andrzej Dławichowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 240

Opis:
Niepełna (bez szczegółowej listy osobowej żołnierzy oddziału) monografia 125 plutonu z kompanii "Habdank" Zgrupowania "Ruczaj". Książka podzielona jest na cztery części: w pierwszej przedstawione są przedwojenne korzenie oddziału wywodzącego się z Batalionu Kadeckiego, w drugiej udział w konspiracji, w trzeciej walki toczone w Śródmieściu Południowym, wreszcie w czwartej powojenne losy Powstańców z plutonu. Rzetelna pozycja, ale raczej tylko dla zainteresowanych oddziałem.

Uwagi:
- Autor był łącznikiem w 125 plutonie (pseudonim: "Andrzej").
- Książka zawiera 132 ilustracje, w tym mapki oraz zdjęcia z Powstania, portretowe i fotokopie dokumentów.
- Ciekawostką jest, że przed wojną w Batalionie Kadeckim byli m.in.: Gustaw Billewicz "Sosna", Wacław Janaszek "Bolek", Maciej Kalenkiewicz "Kotwicz", Jan Wojciech Kiwerski "Oliwa", Stanisław Skalski.

Grupa "Krybar" Powiśle 1944

Autor: Włodzimierz Rosłoniec
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 232

Opis:
Monografia walk toczonych na Powiślu przez oddziały "Krybara". W pierwszej części autor przedstawia skrótowy rodowód "Krybara" oraz działalność konspiracyjną na Powiślu; w drugiej natomiast dzień po dniu, od 1 sierpnia od 6 września opisuje walki toczone w tej dzielnicy, w tym m.in. zdobycie Elektrowni. Oprócz samych walk wspomina też o władzach cywilnych oraz nastrojach i zachowaniach ludności cywilnej. Na końcu książki przytoczonych jest kilka dokumentów z Powstania. Solidne opracowanie, dające niezły obraz walk na Powiślu.

Uwagi:
- W książce znajduje się 200 zdjęć: portretowych, z Powstania oraz fotokopii dokumentów, a także kilka mapek i szkiców.
- Autor walczył w Powstaniu w Grupie "Krybar" (pseudonim: "Karski").

Powstanie Warszawskie 1944

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1999
Ilość stron: 300

Opis:
Zbiór referatów wygłoszonych latem 1996 roku na Mazurach na polsko-niemieckiej konferencji na temat Powstania Warszawskiego. Z bardziej znanych referentów mamy tu Jana Ciechanowskiego, Włodzimierza Borodzieja, Tadeusza Sawickiego i Grzegorza Mazura. Ciekawą rzeczą są teksty historyków niemieckich - główną zaletą książki jest właśnie przedstawienie także niemieckiego punktu widzenia na Powstanie. Całość jednakże nie jest specjalnie odkrywcza ani porywająca i do polecenia raczej tylko hobbystom. Oprócz referatów jest tu także krótkie opracowanie Edmunda Baranowskiego "Jura" z batalionu "Miotła" dotyczące Zgrupowania "Radosław" oraz 3 dokumenty niemieckie z okresu Powstania: wspomnienia oficerów Hasso Krappego i Hansa Thiene oraz listy z Warszawy Petera Stoeltena.

Uwagi:
- Książka zawiera 26 zdjęć, 5 małych mapek (z czego cztery są przedrukiem z książki "Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim") oraz 3 duże mapy ze źródeł niemieckich.

poniedziałek, 24 września 2007

"Żubry" na Żoliborzu

Autor: Zdzisław Grunwald
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1993
Ilość stron: 304

Opis:
Monografia batalionu "Żubr" z żoliborskiego Zgrupowania "Żywiciel". Przedstawia losy oddziału od czasów okupacji, poprzez godzinę "W", wycofanie się do Kampinosu, powrót na Żoliborz i Marymont, aż do końcowych walk w tej dzielnicy. Skrótowo także omawia powojenny losy "Żubrów". Ponadto w książce znajduje wykaz żołnierzy oddziału, lista poległych i rannych, a także lista odznaczonych orderami VM oraz KW. Pozycja ta jest jedną z niewielu monografii dotyczących oddziałów z Żoliborza, przez co dla zainteresowanych tą dzielnicą - lektura obowiązkowa.

Uwagi:
- Autor brał udział w Powstaniu w szeregach "Żubra (pseudonim: "Zych").
- W książce znajduje się 164 ilustracji (głównie zdjęć portretowych), w tym kilka mapek i szkiców oraz szczegółowy schemat organizacyjny batalionu.

Bataliony Iwo i Ostoja

Autor: Marek Strok
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2005
Ilość stron: 524

Opis:
Monografia śródmiejskich batalionów odwodowych "Iwo" i "Ostoja". W pierwszej części książki przedstawione zostały kolejno: mobilizacja oraz godzina "W" w Śródmieściu Południowym; utworzenie oraz walki batalionu "Iwo" oraz utworzenie i zarys walk batalionu "Ostoja". Następnie w tej pozycji można znaleźć: kilkanaście relacji powstańczych różnej długości; biogramy mjr Jerzego Antoszewicza ps. "Iwo" oraz kpt. Tadeusza Klimowskiego; zdjęcia portretowe żołnierzy obu batalionów, fotokopie dokumentów, zdjęcia z Powstania, obozów jenieckich oraz powojenne; szczegółową listę osobową Powstańców z tych oddziałów oraz bardzo dużą liczbę dokumentów. Solidne źródło wiedzy o batalionach "Iwo" i "Ostoja", ale książka raczej wyłącznie dla zainteresowanych tymi oddziałami.

Uwagi:
- W książce znajduje się 259 zdjęć, głównie portretowych.

Powstanie warszawskie w sierpniu 1944 r.

Autor: Antoni Przygoński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1980
Ilość stron: 460 + 616

Opis:
Dwutomowe opracowanie marksistowskiego historyka dotyczące podłoża oraz pierwszej połowy Powstania Warszawskiego. Samo to krótkie sformułowanie już wiele mówi o tym, czego można spodziewać się po tej książce. Pierwszy tom zawiera omówienie przyczyn Powstania oraz przebieg walk do 11 sierpnia, drugi zaś od 12 sierpnia do upadku Starówki (być może w planach był jeszcze trzeci tom). Uderzające w tej książce jest równorzędne potraktowanie AK i AL - o obu autor pisze niemal tyle samo, tworząc wrażenie, że ich znaczenie było podobne. Przychylnie przy tym patrzy zarówno na AL oraz rząd lubliński, a nieprzychylnie na dowództwo AK oraz rząd londyński. Mimo wszystko książka nie jest zupełnie bezwartościowa - warto zajrzeć do niej dla opisów poszczególnych walk oraz niektórych ocen autora niedotyczących spraw politycznych. Ale takie wyrywkowe zaglądanie, a tym bardziej lektura całej książki bezwględnie muszą być czynione równolegle z weryfikacją w innych źródłach, bo jako główne źródło wiedzy o Powstaniu Przygoński jest mało wiarygodny (co nie znaczy, że nie zdarza mu się napisać czegoś trafnie). Warto natomiast zajrzeć do książki dla zamieszczonych w niej dokumentów.

Uwagi:
- W książce znajduje się: 6+14 mapek i szkiców; 34 + 46 fotografii z Powstania; 8 +12 fotokopii z prasy powstańczej; 21+54 fotokopii dokumentów.

"Jeleniowcy"

Autor: red. Wojciech Kielanowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 328

Opis:
Wspomnienia żołnierzy pułku AK "Jeleń" (taki jest też podtytuł książki). Oddział to nietypowy, bo po nieudanym ataku 1 sierpnia na Al. Szucha rozproszył się w różnych kierunkach i poszczególni żołnierze walczyli w różnych miejscach: część na Mokotowie w szeregach "Baszty", część w batalionie "Golski" oraz Zgrupowaniu "Ruczaj" w Śródmieściu Południowym, część na Woli w fabryce Kamlera, wreszcie część opuściła stolicę i walczyła na obrzeżach Warszawy. Wspomnienia obejmują prawie wszystkie te oddziały i są bardzo różnorodne w formie, całość zaś trochę przypomina książkę ze wspomnieniami "Zośkowców", co samo w sobie jest dobrą rekomendacją. Pozycja zawiera 23 relacje, w tym m.in. ks. Tomasza Rostworowskiego oraz Haliny Krahelskiej, siostry Krystyny.

Uwagi:
- W książce znajdują się 22 zdjęcia oraz 6 mapek dotyczących terenów walk pułku.
- Autor był żołnierzem "Jelenia" (pseudonim: "Zagłoba").

W murach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2003
Ilość stron: 372

Opis:
Rozszerzenie i uzupełnienie książki Reduta PWPW tego samego autora. Juliusz Kulesza dokładniej niż poprzednio opisuje historię gmachu PWPW i jego losy konspiracyjne; następnie zdobycie go w pierwszych dniach Powstania i zacięte walki przez prawie cały sierpień oraz krótko: losy obrońców PWPW zarówno po upadku reduty, jak i późniejsze, powojenne. Przedstawione są także powojenne dzieje gmachu PWPW oraz pielęgnowanie przez włodarzy firmy pamięci Powstaniu. Jak w poprzedniej książce i tutaj są życiorysy wybranych osób oraz wykazy osobowe (uzupełnione) oddziałów walczących w obronie PWPW, novum zaś jest zamieszczenie bardzo dobrej jakości zdjęć. Zdecydowanie bardziej warto sięgnąć właśnie po tę rozszerzoną pozycję.

Uwagi:
- W książce znajduje się 245 zdjęć: przedwojennych, z Powstania, powojennych, portretowych oraz fotokopii dokumentów.

niedziela, 23 września 2007

Powstanie Warszawskie

Autor: Tadeusz Bór-Komorowski
Pierwsze wydanie: Londyn, 1951
Ilość stron: 288

Opis:
Wspomnienia komendanta Armii Krajowej, Tadeusza Komorowskiego ps. "Bór". Napisane parę lat po wojnie, obejmują okres od lipca 1944 r. do wyzwolenia z obozu jenieckiego. Autor bywa niedokładny w szczegółach, całość jednak napisana jest jednak nieźle i jest przyzwoitym kompendium wiedzy o ogólnym przebiegu Powstania. Zawiera też opisy prywatnych przeżyć "Bora", tym cenniejsza więc jako relacja dowódcy AK. Do krajowego wydania przedmowę napisał Norman Davies, natomiast przypisy sporządzili A.K. Kunert i W. Bartoszewski.

Uwagi:
- Do krajowego wydania dołączona jest płyta CD z nagraniami "Bora", jego bliskich i in.
- W krajowym wydaniu znajduje się 76 bardzo dobrej jakości zdjęć "Bora" z wszystkich etapów życia, m.in. unikatowe zdjęcie wspólnie z Hitlerem z Olimpiady 1936 r. i rodzinne fotografie powojenne.

sobota, 22 września 2007

Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim

Autor: red. Czesław Madajczyk
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1974
Ilość stron: 556+712+796+580

Opis:
Trzy-, a właściwie czterotomowe (pierwszy tom ma dwie części) opracowanie dotyczące ludności cywilnej przebywającej w czasie Powstania w Warszawie. Pierwszy, dwuczęściowy tom zawiera relacje uszeregowane według dzielnic, a także dotyczące kwestii ogólnych oraz, co szczególnie interesujące, relacje "warszawskich Robinsonów". W tymże tomie są relacje m.in: Adama Bienia, Stanisława Broniewskiego, Marcelego Porowskiego, Jana Rossmana, Stefana Mirowskiego i wielu innych. W drugim tomie znajdują się wszelkiego rodzaju dokumenty, natomiast trzeci zawiera artykuły z prasy powstańczej, różnego rodzaju odezwy i ulotki. Te przeszło dwa i pół tysiąca stron to fantastyczna skarbnica informacji, wprost nie do przecenienia. Szczególnie ciekawy jest tom pierwszy, z uwagi na to, że pokazuje Powstanie od strony nie wojskowej, lecz z punktu widzenia zwykłych cywilnych warszawiaków. Książka, a w szczególności właśnie ten tom - absolutnie do polecenia każdemu.

Uwagi:
- Tom 1 zawiera 55+63 zdjęć ludności cywilnej z okresu Powstania; tomy 2 i 3 zawierają odpowiednio 14 i 55 fotokopii dokumentów, prasy itp.

- Do drugiej części tomu 1 dołączone są cztery bardzo duże i starannie wykonane mapy: miejsc egzekucji ludności cywilnej oraz położenia Powstania kolejno na początku sierpnia, 2. września, pod koniec września.

Batalion "Kiliński" AK 1940-1944

Autor: Bronisław Lubicz-Nycz
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1986
Ilość stron: 304

Opis:
Niepełna monografia dotycząca batalionu liniowego "Kiliński". Zawiera historię oddziału od jego sformowania w 1940 roku i opis działalności konspiracyjnej; natomiast z samego Powstania opisane są jedynie wydarzenia krótko sprzed godziny "W", zdobycie Prudentialu oraz - najobszerniej - zdobycie budynku PAST-y. Ponadto w książce znajduje się kilkanaście dokumentów dotyczących oddziału oraz pięć relacji jego żołnierzy. Szkoda, że walki powstańcze zostały przedstawione tak skrótowo - pod tym względem cenniejsze są wspomnienia rtm. Leliwy-Roycewicza; w żadnej z tych dwóch pozycji nie ma jednak niestety listy żołnierzy batalionu. Jeśli jednak ktoś zainteresowany tym oddziałem, można sięgnąć i po tę pozycję.

Uwagi:
- Książka zawiera 269 fotografii, w większości portretowych oraz mapkę terenu walk "Kilińskiego".

Powstanie warszawskie

Autor: Lesław M. Bartelski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1965
Ilość stron: 232

Opis:
Zwięzłe opracowanie dotyczące całości Powstania i starające się dać ogólny obraz tego co działo się w Warszawie w 1944 roku. W zasadzie można by je polecić jako pierwszą ogólną lekturę o Powstaniu, gdyby nie fakt, że została napisana w latach 60-tych i przez to ma spore skrzywienie ideologiczne. Dowódcy Powstania przedstawieni są niezwykle krytyczne i nie jest to merytoryczna, rzeczowa krytyka; natomiast udział Armii Ludowej w walkach został nadmiernie wyeksponowany (choć Bohdan Czeszko w przedmowie pisze, że i tak niewystarczająco). Jednakże przy tych zastrzeżeniach i pamiętaniu o konieczności "filtrowania" tekstu z polityki, książkę można przeczytać, bo same wydarzenia z Powstania zostały przedstawione w miarę ciekawie i spójnie.

Uwagi:
- W książce znajduje się 19 zdjęć, także mniej znanych.

Batalion "Dzik"

Autor: Tadeusz Okolski, Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 522

Opis:
Monografia batalionu Wojskowej Służby Ochrony Powstania "Dzik", walczącego na Starym Mieście. Głównym autorem książki jest dowódca batalionu, Tadeusz Okolski ps. "Dzik", natomiast po jego śmierci tekst opracował Juliusz Kulesza. Znaleźć tu można: powstańczą historię oddziału i opis ważniejszych walk; bardzo bogate archiwum - z Powstania ocalała niemal kompletna dokumentacja, która jest tu przytoczona zarówno w druku, jak i na fotokopiach; wspomnienia żołnierzy "Dzika" (28 różnej długości relacji); skład organizacyjny oddziału oraz listę żołnierzy batalionu; biogramy niektórych oficerów. Praca cenna po pierwsze dlatego, że przybliża dzieje stosunkowo mało znanego oddziału, a po drugie z uwagi na bardzo liczne dokumenty z Powstania.

Uwagi:
- Książka zawiera 235 zdjęć, w tym fotokopie dokumentów, zdjęcia portretowe i zdjęcia powojenne. Nie ma natomiast fotografii z samego Powstania.

piątek, 21 września 2007

Wicher wolności

Autor: Wacław Zagórski
Pierwsze wydanie: Londyn, 1957
Ilość stron: 392

Opis:
Wspomnienia "Lecha Grzybowskiego", dowódcy II batalionu w Zgrupowaniu "Chrobry II". Autor dzień pod dniu omawia walki w dowodzonym przez siebie rejonie ul. Grzybowskiej, przyjmując przy tym - mimo wysokiego stopnia oficerskiego - punkt widzenia raczej cywila, niż wojskowego. Znakomicie napisana książka, jak słusznie zauważa w przedmowie Gustaw Herling-Grudziński: teoretycznie monotonna, bo na tym odcinku dni Powstania były do siebie podobne, ale w ogóle się tej monotonii nie zauważa. Oprócz głównego tekstu w książce znajdują się "ilustracje słowne", czyli fragmenty wspomnień i innych materiałów z różnych źródeł: wiersze, zapiski z pamiętników oraz dziennik Kurta Hellera, Niemca broniącego PAST-y. Wyjątkowo cenna pozycja - zarówno ze względu na fakt, iż pisał ją dowódca batalionu, ze względu na warstwę merytoryczną jak i ze względu na sprawne pióro autora. Do polecenia nie tylko zainteresowanym batalionem "Chrobry II".

Uwagi:
- W książce znajduje się kilkadziesiąt zdjęć (nie ma wśród nich jednak zdjęcia autora). Dołączone są też dwie mapy - jedna całej Warszawy zaraz sprzed Powstania, a druga terenów walk II batalionu. Ta druga jest o tyle ciekawie wykonana, że na zdjęcie lotnicze terenu zrobione po Powstaniu nałożony został przeźroczysty plan terenu.
- Londyńskie wydanie jest ciekawe dodatkowo z powodu zamieszczonych w nim reklam polonijnych firm zajmujących się wysyłką paczek z lekarstwami i żywnością do Polski (lata 50-te).
- Książka została wydana w Polsce w drugim obiegu w latach 80-tych, nie doczekała się natomiast wznowienia po 1989 roku.

Długa 7 w Powstaniu Warszawskim

Autor: Robert Bielecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 120

Opis:
Nietypowa pozycja, bo dotycząca jednego budynku, który nie był redutą powstańczą. Zasługuje on jednak na specjalne opracowanie, bo działo się w nim i w jego okolicach dużo, o czym właśnie opowiada autor. W kolejności chronologicznej są to następujące funkcje budynku oraz wydarzenia: kwatera części batalionu "Wigry", powstańczy szpital, wybuch "czołgu-pułapki", kwatera KG AK, ewakuacja, masakra szpitala. Opisane są też powojenne losy budynku i poszukiwania zmarłych. Ponadto w książce znajdują się: wyjątkowo szczegółowe plany budynku z informacjami gdzie co się wydarzyło; listy personelu medycznego, chorych i rannych, poległych w eksplozji na ul. Kilińskiego i zamordowanych przez Niemców; fotokopie dokumentów i zdjęcia. Jak zwykle u Bieleckiego bardzo rzetelna praca, a przy tym dobrze napisana i wciągająca.

Uwagi:
- W książce znajduje się się 112 zdjęć, w tym jedno duże z fragmentem muru budynku, na którym zaraz po wojnie ludzie pisali prośby o informacje o swoich bliskich.

Kwatera batalionu Zośka

Autor: Włodzimierz Trojan
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1991
Ilość stron: 220

Opis:
Opracowanie (lub jak jest napisane w książce: przewodnik-informator) dotyczące kwatery "Zośkowców" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Autor spędził wiele czasu na zdobywaniu informacji o pochowanych tam Powstańcach - efektem jego poszukiwań jest ta książka. Zawiera krótką historię kwatery, dokładny spis grobów wraz z informacją o każdym pochowanym, nieco dłuższe biogramy wybranych Zośkowców oraz bardzo szczegółowy plan kwatery. Świetne źródło informacji zarówno o Powstańcach, jak i o grobach - szkoda, że podobne opracowania nie powstały na temat innych oddziałów.

Uwagi:
- W książce znajduje się 77 zdjęć: portretowych oraz kwatery batalionu "Zośka".

Fotografie z Powstania Warszawskiego

Autor: Eugeniusz Lokajski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 244

Opis:
Album ze zdjęciami bodajże najsłynniejszego powstańczego fotografa, Eugeniusza Lokajskiego, ps. "Brok". Zawiera mnóstwo bardzo znanych zdjęć, m.in. Rózyczki Goździewskiej, ślubu Haliny Trojtler i Jana Biegi, walk o budynek PAST-y oraz jeńców niemieckich wziętych wówczas do niewoli, okolic pl. Napoleona. Niemal wszystkie fotografie zostały zrobione w Śródmieściu Północnym. Dla zbieraczy powstańczych zdjęć pozycja obowiązkowa.

Uwagi:
- W książce znajduje się 310 zdjęć oraz krótki wstęp i życiorys "Broka".
- "Brok" zginął podczas Powstania Warszawskiego.

czwartek, 20 września 2007

Poszli w skier powodzi...

Autor: Sebastian Bojemski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2002
Ilość stron: 348

Opis:
Praca poświęcona udziałowi Narodowych Sił Zbrojnych w Powstaniu Warszawskim. Autor przedstawia w pierwszej części zarys historii i ideologii NSZ oraz kwestię rozłamu w NSZ. Następnie zajmuje się samym Powstaniem i walczącymi w nim eneszetowcami w Warszawskim Korpusie NSZ i w Brygadzie Zmotoryzowanej "Koło"-"Młot" oraz opisuje udział NSZ w tworzeniu batalionu "Chrobry II", do którego należała m.in. kompania NSZ "Warszawianka". Całość napisana z dużą dozą życzliwości do NSZ i ze staraniem przedstawienia tej organizacji w jak najlepszym świetle. Niezależnie od tego pozycja jest godna uwagi dla wszystkich, bo porusza temat zakłamywany przez lata PRL-u, natomiast dla zainteresowanych historią NSZ - pozycja obowiązkowa.

Uwagi:
- Książka zawiera 45 zdjęć portretowych i 7 fotokopii dokumentów.
- W książce podana jest informacja jakoby Jan Bytnar "Rudy" należał przed wojną do ONR - nie znajduje ona jednak potwierdzenia w jakichkolwiek dokumentach, a żyjący Zośkowcy zdecydowanie temu zaprzeczają. Podobnie żadne źródła nie potwierdzają informacji z książki o współudziale NSZ w przygotowaniach do Akcji "Kutschera", a jej uczestniczka - Maria Stypułkowska-Chojecka "Kama" - także temu zaprzecza.

Powstanie Warszawskie w walce i dyplomacji

Autor: Janusz Kazimierz Zawodny
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 312

Opis:
Jak sam tytuł wskazuje: jest to opracowanie dotyczące militarnych i politycznych aspektów Powstania. Bardziej jednak "w dyplomacji" niż "w walce", bo sam przebieg Powstania przedstawiony jest dość skrótowo, a autor bardziej chyba próbuje pokazać atmosferę tamtych dni, niż działania militarne. Za to bardzo szczegółowo omówione jest podłoże polityczne Powstania i to z każdej strony: polskiej krajowej, polskiej londyńskiej, brytyjskiej, amerykańskiej i rosyjskiej. J.K. Zawodny sporo korzystał z przeprowadzonych przez siebie, niezwykle cennych wywiadów, opublikowanych w książce "Uczestnicy i świadkowie Powstania Warszawskiego". Generalnie - warto zajrzeć do tej książki, jeśli ktoś jest zainteresowany sprawami politycznymi i oceną decyzji o wybuchu Powstania (autor zdaje się ją delikatnie popierać lub co najmniej usprawiedliwiać); daje ona też pewien ogólny obraz samego Powstania.

Uwagi:
- Autor brał udział w Powstaniu na Starym Mieście i w Śródmieściu (pseudonim: "Miś").

poniedziałek, 17 września 2007

Batalion Miotła

Autor: Leszek Niżyński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1992
Ilość stron: 436

Opis:
Monografia batalionu „Miotła” ze Zgrupowania „Radosław”. Autor, żołnierz „Miotły”, nie był zawodowym historykiem, mimo to książka napisana jest bardzo dobrze, co pewnie jest także zasługą bardzo licznych relacji (które stanowią mniej więcej jej połowę). Przedstawia losy batalionu od czasów okupacji, poprzez walki na Woli; krwawą, lecz zwycięską bitwę o Stawki, po której oddział włączono w skład „Czaty 49”; walki na Starym Mieście; początek września, kiedy to oddział odtworzono jako kompanię wchodzącą w skład „Czaty 49”; walki na Czerniakowie i w Śródmieściu Płd., kapitulację, ponowną konspirację po upadku Powstania. Ponadto jest w niej lista osobowa żołnierzy batalionu i kilka mapek terenów walk. Rzetelna pozycja, bardzo bogate źródło wiedzy o batalionie „Miotła”.

Uwagi:
- Książka zawiera 226 zdjęć, portretowych, z Powstania oraz powojennych.
- Autor był dowódcą plutonu „Niedźwiedzi” (pseudonim: „Niemy”), jednego z bardziej znanych plutonów oddziału, obok „Jerzyków” i „Torpedy”.

Dziewczęta z Parasola

Autor: Danuta Kaczyńska
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1993
Ilość stron: 384

Opis:
Bardzo dobre opracowanie dotyczące łączniczek i sanitariuszek z batalionu "Parasol" (wcześniej "Agat" i "Pegaz"). Forma to coś pomiędzy wspomnieniami, gawędą, a opracowaniem historycznym; całość przeplatana gęsto relacjami dziewcząt z "Parasola". Połowa książki dotyczy konspiracji, druga połowa Powstania Warszawskiego, na końcu są też biogramy kilku dziewcząt. Dobrze się to czyta, z tekstu przebijają się emocje, jakie towarzyszyły wówczas młodym ludziom - książka do polecenia w pierwszej kolejności zainteresowanym historią "Parasola" oraz dziewczynom zainteresowanym Powstaniem, ale myślę, że właściwie każdy może po nią sięgnąć i się nie zawieść.

Uwagi:
- Książka zawiera 133 zdjęcia, głównie portretowe.
- Autorka była łączniczką w batalionie "Parasol" (pseudonim: "Lena") oraz żoną Zygmunta Kaczyńskiego "Wesołego" (panieńskie nazwisko: Boleszczyc-Rudnicka).

Najmłodsi od "Parasola"

Autor: Zbigniew Damski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2005
Ilość stron: 208

Opis:
Fabularyzowana historia niektórych żołnierzy batalionu "Parasol". W formule porównywalna z książką "Zośka i Parasol", ale może nawet trochę lepiej od niej napisana. Przedstawia losy "Parasolarzy" z czasów konspiracji oraz Powstania, a także powojenne dzieje tych, którym udało się przeżyć Powstanie; całość z perspektywy ludzkiej, tzn. autor stara się raczej widzieć w bohaterach bardziej ludzi, ze swoimi rozterkami, niż tylko żołnierzy. Wartościowa pozycja, zarówno z uwagi na warstwę merytoryczną (której doglądała Maria Stypułkowska-Chojecka "Kama"), jak i walory dydaktyczne - czyta się świetnie, w sam raz dla młodzieży jako pierwsza lektura o Powstaniu.

Uwagi:
- Książka zawiera 40 zdjęć portretowych.

sobota, 15 września 2007

Jak powstało i walczyło Zgrupowanie "Chrobry II"

Autor: Andrzej Kownacki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1993
Ilość stron: 148

Opis:
Praca napisana na przełomie lat 50/60-tych przez jednego z dowódców Zgrupowania "Chrobry II" i wydana po jego śmierci dopiero w latach 90-tych przez jego drugą żonę, Danutę Kownacką. Zawiera nie tylko historię "Chrobrego II", ale także ogólne omówienie przebiegu Powstania, z własnymi opiniami autora. Całość ma charakter raczej opowieści niż naukowej pracy historycznej, ale opowieści bardzo cennej, bo opowiadanej przez wysokiego rangą powstańczego oficera. Do polecenia nie tylko dla zainteresowanych Zgrupowaniem "Chrobry II".

Uwagi:
- Autor był zastępcą dowódcy Zgrupowania "Chrobry II", kilka dni pełnił także obowiązki dowódcy (pseudonim: "Jerzewski").
- Książka zawiera mapkę terenu walk oddziału.

Kompania szturmowa "Jeremi" w Powstaniu Warszawskim 1944

Autor: Robert Bielecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1984
Ilość stron: 52

Opis:
Maszynopis dotyczący walk 6. kompanii "Jeremi" z II batalionu Zgrupowania "Chrobry II". Zawiera: historię utworzenia oraz walk kompanii (kilkanaście stron), stan osobowy oddziału, relacje żołnierzy "Jeremiego" (w tym m.in. oświadczenie Leonarda Kancelarczyka "Jeremiego" wydane po wojnie dla łączniczki oraz notatki z Powstania Karola Grabskiego "Karola", dowódcy II plutonu) oraz szczegółowe opisy walk z 15 z sierpnia oraz z akcji na ul. Ciepłej. Większość materiału z tej książki została wykorzystana też w późniejszej pozycji "W zasięgu PAST-y" tego samego autora, niemniej zainteresowani Zgrupowaniem "Chrobrym II" powinni sięgnąć i po nią.

Uwagi:
- Autor był synem Powstańca z kompanii "Jeremi".
- Jeśli ktokolwiek zna późniejsze wydania tej książki/maszynopisu, proszę o informację.

piątek, 14 września 2007

Zgrupowanie Armii Krajowej Zaremba-Piorun

Autor: Cezary Leżeński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 144

Opis:
Mini-monografia batalionu (nie zgrupowania!) "Zaremba"-"Piorun". Zawiera rodowód oddziału, szczegółowe przedstawienie organizacji i obsady dowództwa, podstawowe dane o batalionie, spis ważniejszych walk, opis działalności służb technicznych oraz umundurowania. Jest też jedna relacja z prasy powstańczej, lista żołnierzy batalionu oraz wyczerpująca informacja o Środowisku Żołnierzy AK batalionu "Zaremba"-"Piorun". Całość jest dobrym uzupełnieniem do wcześniej książki Baczyńskiego o tym oddziale, choć podobnie jak tamta nie wyczerpuje tematu z uwagi na niewielką objętość.

Uwagi:
- W książce znajduje się 60 zdjęć z okresu Powstania (w tym portretowe oraz fotokopie plakatów) oraz 11 zdjęć miejsc pamięci batalionu.

Ci, którzy przeżyli...

Autor: Włodzimierz Trojan
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2002
Ilość stron: 450

Opis:
Biografie żołnierzy batalionu "Zośka" Armii Krajowej (taki też jest podtytuł książki). Autor zebrał dane "Zośkowców", którzy przeżyli Powstanie i umieścił w książce ich biografie, przy każdej postaci opisując cały jej życiorys: od lat dziecięcych, poprzez okupację (i ew. konspirację), udział w Powstaniu i późniejsze życie zawodowe (ew. przerwane wiezięniami stalinowskimi). Takich biografii jest 95, m.in.: Witolda Bartnickiego "Wiktora"-"Kadłubka", Ryszarda Białousa "Jerzego", Anny Borkiewicz-Celińskiej "Hanny", Bogdana Celińskiego "Bogdana", Juliusza Bogdana Deczkowskiego "Laudańskiego", Tadeusza Huskowskiego "Tadeusza", Henryka Kończykowskiego "Halicza", Henryka Kozłowskiego "Kmity", Zygmunta Kujawskiego "Broma", Stanisława Likiernika "Machabeusza", Kazimierza Łodzińskiego "Markiza", Danuty Mancewicz-Drebert "Danusi", Wacława Micuty "Wacka", Jana Rodowicza "Anody", Stanisława Sieradzkiego "Śwista", Andrzeja Sowińskiego "Zagłoby", Bolesława Stańczyka "Xena", Zofii Stefanowskiej-Treugutt "Zosi", Tadeusza Sumińskiego "Leszczyca", Anny Swierczewskiej-Jakubowskiej "Paulinki", Józefa Warszawskiego "Ojca Pawła", Jana Więckowskiego "Drogosława", Andrzeja Wolskiego "Jura" i wielu innych. Bardzo ciekawa pozycja, kopalnia wiedzy o batalionie "Zośka" (zawiera też wiele mało znanych informacji).

Uwagi:
- Każda z biografii opatrzona jest zdjęciem współczesnym oraz z czasu wojny.

Rzeczpospolita Walcząca. Powstanie Warszawskie 1944 - kalendarium

Autor: Andrzej Krzysztof Kunert
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 434

Opis:
Kalendarium wydarzeń Powstania Warszawskiego, oparte przede wszystkim na cytatach m.in. z korespondecji Wielkiej Trójki, dokumentów dyplomatycznych, prasy powstańczej oraz z całego świata, meldunków, dokumentów, przemówień radiowych, odezw, obwieszczeń, wierszy, piosenek i pamiętników. Rzetelna praca, ale lepiej nie traktować jej jako głównego źródła wiedzy o Powstaniu, tylko raczej jako źródło dokumentów oraz nowe, interesujące ujęcie tematu. Ponadto książka ma charakter raczej encyklopedyczny, ciężko ją przeczytać "od deski do deski".

Uwagi:
- W książce znajdują się 194 fotokopie dokumentów, stron książek itp.

Kronika Powstania Warszawskiego

Autor: Andrzej Krzysztof Kunert
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 208

Opis:
Bardzo efektownie wydane kalendarium Powstania. Zawiera opis walk dzień po dniu, przy czym przy każdym dniu jest mnóstwo informacji poza głównym tekstem, są to m.in.: "Jeden z poległych" - opisy śmierci poległej danego dnia osoby; "Diariusze" - wyjątki ze wspomnień dotyczących danego dnia; "Komentarze" - wyjątki z prasy powstańczej; zdjęcia związane z danym dniem oraz fotokopie powstańczych gazet, ogłoszeń i plakatów. Opisy z danego dnia podzielone są na działy: Warszawa, Moskwa i Lublin, Niemcy, Zagranica. Są też dwie mapki Warszawy, z czego jedna dotyczy szlaków kanałowych. Całość wyjątkowo przejrzysta i estetyczna, wyjątkowo profesjonalna robota. Godna polecenia zarówno dla dobrze zaznajomionych z tematem, jak i szukających podstawowych informacji.

Uwagi:
- Książka idealna na prezent dla każdego, nie tylko zainteresowanych Powstaniem.

Kompania "Warszawianka" Narodowych Sił Zbrojnych w Powstaniu Warszawskim

Autor: Jerzy Rutkowski, Zbigniew Kuciewicz
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1995
Ilość stron: 134

Opis:
Monografia eneszetowskiej kompanii "Warszawianka" należącej do I batalionu Zgrupowania "Chrobry II". Bardzo skromnie wydana, zawiera: krótką genezę powstania oddziału, skład osobowy kompanii, krótki opis toczonych walk (niecałe 3 strony), listę poległych oraz przede wszystkim relacje żołnierzy "Warszawianki", m.in. Jerzego Nachtmana, Jerzego Rutkowskiego oraz wspomnienie Macieja Kledzika o rtm. Witoldzie Pileckim, zastępcy dowódcy kompanii i jednym z większych polskich bohaterów drugiej wojny światowej. Ponadto w książce znajdują się dwie mapki terenu walk oddziału oraz tekst, nuty i chwyty do piosenki "Marsz Zgrupowania Chrobry II". Wartościowa pozycja, szczególnie dla zainteresowanych dziejami NSZ.

Uwagi:
- Jeden z autorów, Jerzy Rutkowski, był żołnierzem "Warszawianki" (pseudonim: "Sęk").
- W 1996 wyszło drugie, poprawione wydanie tej książki, w dużo ładniejszej szacie graficznej.

Warszawa w dniach Powstania 1944

Autor: Lesław M. Bartelski, Tadeusz Bukowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1980
Ilość stron: 264

Opis:
Album fotograficzny o Powstaniu Warszawskim, zawiera grubo przeszło 200 zdjęć, m.in. z okolic PAST-y, z okolic kościoła św. Krzyża, z Powiśla, ze szpitali, zdjęcia cywilów, zdjęcia najmłodszych Powstańców, sporo zdjęć Powstańców na posterunkach i na kwaterach. Ogólnie rzecz biorąc tematyka przekrojowa. Album opatrzony jest przedmową i posłowiem, napisanymi w duchu historografii peerelowskiej. Gdyby nie ów fakt (a także dziś już niedostępność), świetnie nadawałby się na prezent dla obcokrajowców, ponieważ większość tekstów i wszystkie opisy zdjęć są w pięciu językach: polskim, angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim.

Uwagi:
- W albumie nie są wymienieni autorzy zdjęć.

czwartek, 13 września 2007

Pułk AK "Baszta"

Autor: Lesław M. Bartelski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1990
Ilość stron: 564

Opis:
Monografia harcerskiego pułku "Baszta" walczącego na Mokotowie. Zawiera omówienie rodowodu i okupacyjnej historii oddziału oraz przebiegu jego walk powstańczych na Mokotowie, Sadybie i w Sielcach. Spora część książki pokrywa się treściowo z "Mokotów 1944" tego samego autora, zainteresowani tematem powinni jednak sięgnąć i po tę pozycję. Na końcu książki znajduje się lista żołnierzy "Baszty" oraz obsada dowódcza wszystkich oddziałów walczących na Mokotowie.

Uwagi:
- Książka nie zawiera zdjęć ani mapek.

Żelazna Reduta

Autor: Zbigniew Zdunin-Brym
Pierwsze wydanie: Londyn, 1992
Ilość stron: 280

Opis:
Wspomnienia por. "Zdunina", dowódcy 3. kompanii I batalionu w Zgrupowaniu "Chrobry II". Autor omawia dzień po dniu walki w okolicach Al. Jerozolimskich, Żelaznej, Chmielnej i Towarowej: zdobycie Dworca Pocztowego i późniejszą obronę "Żelaznej Reduty" leżącej na jednej z dwóch tras przelotowych przez Warszawę. Wspomnienia napisane specyficznym językiem, z domieszką patosu i chwilami z podkreślaniem swoich zasług. Niezależnie od tego jest to świetne źródło historyczne, więc pozycja godna polecenia zainteresowanym działaniami powstańczymi na tym terenie. Na końcu książki znajduje się lista poległych żołnierzy kompanii, nie ma natomiast niestety żadnej mapki terenu walk.

Uwagi:
- W książce znajduje się 49 zdjęć: portretowych i z Powstania (w tym sporo autora).

Pod komendą "Gozdawy"

Autor: Zbigniew Wróblewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 290

Opis:
Monografia (czy też raczej szkic historyczny przemieszany ze wspomnieniami) staromiejskiego batalionu "Gozdawa" im. Stefana Czarnieckiego. Można znaleźć tu spis oddziałów walczących w tym batalionie, wraz z rodowodami (m.in. Kompania Orląt, Legia Akademicka) oraz omówienie szlaku bojowego: od opanowania Starego Miasta, poprzez jego obronę w okrążeniu, upadek i przejście kanałami do Śródmieścia, aż do walk w Śródmieściu Północnym. Na końcu znajduje się spis żołnierzy walczących pod komendą "Gozdawy", żołnierzy Dyonu Motorowego AK oraz spis żołnierzy innych oddziałów wymienionych w tekście. Całość napisana bardzo barwnym językiem, przywołującym miejscami na myśl skojarzenia z językiem warszawskiego andrusa. Zdecydowanie warto sięgnąć po tę pozycję.

Uwagi:
- Książka zawiera 49 zdjęć oraz 5 mapek terenów walk "Gozdawy".
- Autor był żołnierzem batalionu (pseudonim: "Zbyszek", "Uszatek").

Batalion AK "Kiliński" w Powstaniu Warszawskim

Autor: Henryk Leliwa-Roycewicz
Pierwsze wydanie: Londyn, 1979
Ilość stron: 104

Opis:
Wspomnienia dowódcy batalionu "Kiliński". Książka w założeniu miała być uzupełnieniem i sprostowaniem informacji podanych w "Powstaniu Warszawskim" Borkiewicza; zawiera opis ważniejszych walk oddziału, w tym przede wszystkim zdobycie budynku PAST-y. Narracja nie jest porywająca, miejscami z nutą patosu, niemniej pozycja ta jest wyjątkowo cenna jako jedna z nielicznych tak obszernych relacji dowódców batalionów powstańczych. Na końcu książki znajduje się lista poległych żołnierzy "Kilińskiego" (483 osoby) oraz listę podanych do odznaczeń w czasie Powstania.

Uwagi:
- Książka zawiera 12 dobrej jakości zdjęć oraz 2 mapki miejsc walk batalionu.

Pluton pancerny w Powstaniu Warszawskim

Autor: Anna Wyganowska-Eriksson
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1944
Ilość stron: 488

Opis:
Bardzo dobre opracowanie dotyczące walk samodzielnego plutonu pancernego z batalionu "Zośka". Książka podzielona jest na cztery części dotyczące poszczególnych etapów szlaku bojowego: Wola (gdzie pluton dysponował jeszcze dwoma czołgami - tu między innymi szczegółowy opis zdobycia Gęsiówki), Stare Miasto (m.in. służba kanałowa), Czerniaków i Mokotów. Całość ubarwiona jest licznymi relacjami żołnierzy plutonu, narracja zaś jest bardzo barwna i z perspektywy nie tylko wojskowej, ale też czysto ludzkiej. Na końcu książki znajduje się stan osobowy oddziału, będący uzupełnieniem danych z książki "Batalion Zośka" Anny Borkiewicz-Celińskiej oraz krótki opis powojennych losów Powstańców z plutonu. Ciekawa pozycja, nie tylko dla zainteresowanych batalionem "Zośka".

Uwagi:
- Książka zawiera 50 zdjęć, portretowych i z Powstania (bardzo dobra jakość) oraz 5 mapek i szkiców.
- Autorka była początkowo łączniczką w batalionie "Czata 49", następnie w plutonie pancernym (pseudonim: "Ania").

środa, 12 września 2007

Powstanie '44

Autor: Norman Davies
Pierwsze wydanie: Londyn, 2003
Ilość stron: 960

Opis:
Głośna książka o Powstaniu angielskiego historyka piszącego o Polsce. Napisana głównie z myślą o zachodnim czytelniku, dlatego czasem proporcje w traktowaniu poszczególnych zagadnień mogą wydać się polskiemu czytelnikowi niewłaściwe. Składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiona jest ogólna sytuacja polityczna w czasie drugiej wojny światowej oraz sytuacja okupowanej przez Niemców Polski. Druga dotyczy samego Powstania i przebiegu walk, ubarwiona jest "kapsułkami", czyli wtrąconymi w tekst relacjami Powstańców (większość znajduje się właśnie w drugiej części). Wreszcie ostatnia, trzecia zajmuje się tym co było po Powstaniu: represjami niemieckimi, represjami stalinowskimi i miejscem Powstania w świadomości Polaków. W dodatkach zamieszczone są różnego rodzaju dokumenty.
Książka raczej popularnonaukowa niż naukowa, autor stara się unikać szczegółów, by nie zanudzić czytelnika zachodniego. Generalnie warto poznać tę pozycję, ale ze świadomością, że istnieją lepsze opracowania, a rozgłos nadany tej książce miał wymiar bardziej komercyjny niż merytoryczny. Dyskusyjne jest też czy warto od niej zacząć przygodę z Powstaniem - pomijając wszystko inne, chyba lepiej jednak na początek sięgnąć po coś krótszego.

Uwagi:
- W oryginalnej angielskiej wersji pseudonimy były przetłumaczone na angielski.
- W swojej wcześniejszej książce o Polsce ("Boże Igrzysko") autor jeszcze krytykował Powstanie, tutaj jest zdecydowanym zwolennikiem decyzji o jego wybuchu.
- Książka zawiera około 200 zdjęć.

Batalion Armii Krajowej "Łukasiński"

Autor: Benedykt Ziółkowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 424

Opis:
Monografia staromiejskiego batalionu "Łukasiński". W bardzo skrótowy sposób opisane zostały walki oddziału (na Starówce i później też w Śródmieściu Płn.), następnie mamy w książce spis osobowy żołnierzy oraz wybrane notki biograficzne. Najciekawsza część natomiast to przeszło 200 stron relacji powstańczych i wspomnień - prawdziwa skarbnica wiedzy o oddziale. Głównie dla nich warto sięgnąć po tę pozycję. Ciekawe są również fotografie: oprócz zdjęć portretowych są tu także zdjęcia z Powstania, fotokopie dokumentów i rysunków (artystycznych) oraz mapki miejsc walk oddziału.

Uwagi:
- Książka zawiera 262 zdjęć różnego rodzaju.

Zgrupowanie AK majora "Bartkiewicza"

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2002
Ilość stron: 672

Opis:
Monografia Zgrupowania "Bartkiewicz". Zawiera kronikę walk oddziału, opisanych dzień po dniu od 1 sierpnia do 5 października - całość dość szczegółowa i rzetelna. Oprócz niej można tu znaleźć stan osobowy zgrupowania, rozkazy dzienne i meldunki oraz wybrane biografie żołnierzy "Bartkiewicza". Mimo, że miejscami książka sprawia wrażenie niestarannie wydanej (dołączona jest errata... odbita na ksero (!) ), same opisy walk czyta się bardzo dobrze, zapewne wpływ na to mają obficie cytowane relacje uczestników Powstania.

Uwagi:
- Książka zawiera 89 zdjęć z Powstania oraz 3 mapki miejsc walk zgrupowania.

Żołnierze AK "Kryska"

Autor: Sławomir Fojcik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 872

Opis:
Imponująca pod względem szczegółowości monografia Zgrupowania AK "Kryska" walczącego na Czerniakowie. W pierwszej części, która opisuje przebieg walk oddziału, można znaleźć tak drobiazgowe fakty jak: lista rusznikarzy zgrupowania, menu w szpitalu (!) czy przekrój granatu produkowanego na Czerniakowie w trakcie Powstania. Same walki również są przedstawione szczegółowo, w niemal encyklopedycznym ujęciu. Równie imponujący jest spis Powstańców, według trzech kluczy: według przydziału, lista poległych oraz słownik biograficzny żołnierzy "Kryski" (zawiera 2315 nazwisk, w miarę możliwości podane są dane: nazwisko, imię, zawód, miejsce zamieszkania przed Powstaniem, stopień wojskowy, pseudonim, imiona rodziców i miejsce urodzenia, udział w konspiracji, przydział w Powstaniu, ew. data i miejsce odniesienia ran i/lub śmierci, uwagi). Oprócz tego w książce znajduje się: kilka wierszy, noty biograficzne wybranych osób, wspomnienia i relacje (m.in. Mirosława Iringha "Stanka" z plutonu słowackiego), mnóstwo zdjęć. Dołączone są też dwie szczegółowe mapki walk terenu. Ta książka to prawdziwa encyklopedia Zgrupowania, dla zainteresowanych tematem absolutnie obowiązkowa, podstawowa pozycja.

Uwagi:
- W książce znajduje się 968 zdjęć portretowych, 70 zdjęć z Powstania oraz zdjęcia miejsc pamięci zgrupowania.
-Autor był żołnierzem Zgrupowania "Kryska" w batalionie "Tur" (pseudonim: "Hel").

wtorek, 11 września 2007

Batalion Armii Krajowej "Zaremba"-"Piorun" w Powstaniu Warszawskim

Autor: Tadeusz Baczyński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 128

Opis:
Krótkie opracowanie dotyczące walczącego w Śródmieściu Południowym batalionu "Zaremba"-"Piorun". Na zaledwie 30 stronach przedstawiony został zarys powstańczych walk batalionu, w dalszej części w książce znajdują się: biogramy dowódców wraz ze zdjęciami, lista żołnierzy oddziału oraz ponad trzydzieści krótkich relacji Powstańców z batalionu. Niewielka objętościowo praca, ale dobrze, że powstała - wiele oddziałów nie doczekało się nawet takich mini-monografii.

Uwagi:
- Autor był Powstańcem batalionu "Zaremba"-"Piorun".

VI Zgrupowanie Armii Krajowej "Golski"

Autor: Maria Królikowska
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 220

Opis:
Monografia 3. batalionu pancernego "Golski". Przedstawia skrótowo losy oddziału od lat przedwojennych, poprzez kampanię wrześniową i konspiracją, aż do Powstania. Walki powstańcze również opisane są zwięźle, tak, że można nabyć tylko ogólne pojęcie o bojach w rejonie Politechniki, gdzie walczył "Golski". Nieco więcej szczegółów znajduje się w dodanych trzydziestu relacjach żołnierzy batalionu. Oprócz tego w książce znajdują się meldunki kpt. "Golskiego" z okresu 11 sierpnia - 28 września, biogramy dowódców batalionu lista żołnierzy, mapki tereny walk, zdjęcia portretowe, zdjęcia z okresu Powstania oraz parę zdjęć współczesnych.

Uwagi:
- Książka zawiera ponad 300 zdjęć czarno-białych (głównie portretowych) oraz 15 zdjęć kolorowych (uroczystości, miejsca pamięci, sztandar batalionu).

Reduta PWPW

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 340

Opis:
Monografia jednej z kluczowych redut Starego Miasta: Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Autor opisuje jej dzieje od czasów konspiracji, poprzez zdobycie budynku drugiego dnia Powstania, ciężkie walki przez większość sierpnia, aż do upadku w ostatnich dniach obrony Starówki. Książka zawiera szczegółowe plany budynku PWPW oraz okolic, oprócz tego są w niej także życiorysy wybranych postaci oraz wykazy osobowe oddziałów walczących w obronie tej placówki.

Uwagi:
- Autor w wieku 16 lat był jednym z obrońców PWPW, walczył w szeregach oddziału PWB/17/S.

"Gustaw"-"Harnaś". Dwa powstańcze bataliony

Autor: Robert Bielecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 600

Opis:
Monografia dwóch batalionów NOW: "Gustawa" i "Harnasia". Bardzo rzetelna praca, oparta na dziesiątkach relacji, dokumentach i meldunkach. Dodatkowo w trakcie jej pisania odbyło się wiele spotkań zarówno w gronie żołnierzy tych batalionów, jak i zaproszonymi Powstańcami z innych oddziałów, celem zweryfikowania i porównania poszczególnych wspomnień. Efektem jest znakomite opracowanie, zawierające historię oddziałów oraz opis szlaku bojowego w Powstaniu: Wola, Starówka, Śródmieście Płn., w tym m.in. dokładny opis wybuchu "czołgu-pułapki" na ul. Kilińskiego oraz opis zdobycia Komendy Policji i Kościoła św. Krzyża. Na końcu książki znajduje się lista żołnierzy obu batalionów oraz wybrane krótkie biografie.

Uwagi:
- W książce znajduje się 57 fotografii oraz mnóstwo fragmentów relacji.

Samotny bój Warszawy

Autor: Tadeusz Żenczykowski
Pierwsze wydanie: Paryż, 1985
Ilość stron: 198

Opis:
Rozważania dotyczące politycznych aspektów Powstania Warszawskiego, m.in.: polityki Stalina wobec Warszawy i polskich prób porozumienia z nim; starań Rządu Polskiego w Londynie o pomoc z Zachodu; pomocy lotniczej dla stolicy i kwestii Brygady Spadochronowej; stosunku komunistów do Powstania. Dobre kompendium wiedzy, choć w przypadku zagadnień politycznych zawsze warto po przeczytaniu danej pozycji dokonywać porównań z innymi źródłami, bo i punktów widzenia jest tutaj mnóstwo. W książce cytowanych jest kilka istotnych dokumentów, w tym dotyczące kapitulacji Powstania.

Uwagi:
- Autor brał udział w Powstaniu jako szef Wydziału Propagandy AK. Po wojnie krótko w Polsce, jeszcze w 1945 wyjechał na Zachód. Pracownik Radia Wolna Europa.

Bitwa o Warszawę '44

Autor: Krzysztof Komorowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 624

Opis:
Militarne aspekty Powstania Warszawskiego (taki jest też podtytuł). Próba świeżego spojrzenia na Powstanie, pozycja zawiera: opis organizacji obu walczących stron i ocenę stosunku sił, analizę procesu decyzyjnego, studium doświadczeń bojowych oraz wnioski jakie można z nich wyciągnąć do dziś (system obronny RP, walki miejskie w Czeczenii) . Przeszło połowę książki zajmują różnego rodzaju dokumenty. Całość napisana jest dość suchym, "żołnierskim" językiem i raczej nie jest porywająca, mimo niewątpliwej wartości merytorycznej. Słabiej zaznajomionym z tematem nie polecam tej książki jako pierwszego źródła wiedzy o Powstaniu.

Uwagi:
- Książka zawiera ok. 200 zdjęć, w tym: zdjęcia portretowe, zdjęcia z Powstania, zdjęcia broni używanej w Powstaniu.

piątek, 7 września 2007

Powstanie warszawskie

Autor: Jerzy Kirchmayer
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1958
Ilość stron: 536

Opis:
Kompleksowe opracowanie dotyczące sytuacji politycznej i militarnej Powstania. Kontrowersyjna pozycja - z jednej strony autor był zawodowym wojskowym i fachowości w aspektach militarnych nie sposób mu odmówić, z drugiej strony książka pisana była w czasach głębokiego PRL-u i w kwestiach politycznych, oceny dowództwa Powstania oraz opisu działań Armii Czerwonej zalecana jest przy lekturze daleko posunięta ostrożność. Spore fragmenty bowiem się wydają być pisane pod z góry ustaloną tezę. Nie ma natomiast większych zastrzeżeń co do opisu samych walk w Warszawie i te warto przejrzeć i porównać z książkami Borkiewicza, Przygońskiego i in.

Uwagi:
- Książka zawiera 35 szkicowych mapek dotyczących zarówno walk w Warszawie, jak i ogólnie wschodniego frontu.

czwartek, 6 września 2007

Przeciw konfidentom i czołgom

Autor: Robert Bielecki, Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1996
Ilość stron: 504

Opis:
Znakomite opracowanie dotyczące działań oddziału 993/W Kontrwywiadu Komendy Głównej AK w konspiracji oraz powstańczego batalionu "Pięść", który się z niego wywodził. Opisane są w niej wszystkie akcje likwidacyjne oddziału oraz cały powstańczy szlak batalionu (głównie kompanii "Zemsta"). Na końcu książki jest lista Powstańców "Pięści" oraz biogramy niektórych żołnierzy. Całość miejscami czyta się niemal jak kryminał - autorom udało połączyć się rzeczowość ze świetną narracją. Bardzo ciekawa i godna polecenia pozycja.

Uwagi:
- Książka zawiera 76 zdjęć, w większości portretowych.
- Robert Bielecki jest synem Powstańca, a Juliusz Kulesza Powstańcem z załogi PWPW.

środa, 5 września 2007

Dziennik bojowy oddziału "A" Armii Krajowej Warszawa 1-30 sierpnia 1944

Autor: red. Hanna Rybicka
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1944
Ilość stron: 144

Opis:
Prawie pięćdziesiąt lat po Powstaniu znaleziono dokumenty dotyczący oddziału Kedyw Kolegium "A" - w niniejszej książce zostały one opublikowane. Są to: dziennik bojowy oddziału z okresu 1-30 sierpnia, luźne notatki do dziennika (np. wykaz rannych), listy żołnierzy wraz z wykazem uzbrojenia, wnioski o awanse i odznaczenia. Dokumenty są przepisane (tam gdzie dały się odczytać), a oprócz tego są też fotokopie wybranych. Na końcu książki jest wykaz żołnierzy oddziału w opracowaniu autorki.

Uwagi:
- W książce znajduje się 12 fotokopii dokumentów, mapka walk oddziału oraz kilka zdjęć.
- Autorka jest córką Józefa Rybickiego "Andrzeja" - dowódcy Kedywu Okręgu Warszawa.
- W sierpniu 1944 pluton Kedyw Kolegium "A" został włączony do batalionu "Zośka".

poniedziałek, 3 września 2007

Wspomnienia żołnierza baonu AK "Zośka"

Autor: Juliusz Bogdan Deczkowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 424

Opis:
Wspomnienia "Laudańskiego", Powstańca z batalionu "Zośka". Autor opisuje okupację i konspirację w Szarych Szeregach, pobyt na Pawiaku, akcje dywersyjne oraz swój szlak bojowy w Powstaniu: Wola - Starówka - Czerniaków. Ciężko ranny na woli, powrócił do walk, w drugiej połowie września przepłynął Wisłę i dostał się na Pragę. W książce są też opisane powojenne losy "Laudańskiego", w szczególności zaś śledztwo w UB i więzienie. W aneksie jest relacja z procesu jego oprawców: Humera, Tomporskiego i innych, na którym zeznawał jako świadek. Dla zainteresowanych batalionem "Zośka" pozycja obowiązkowa.

Uwagi:
- Książka zawiera 210 zdjęć i fotokopii dokumentów.

Aresztowane Powstanie

Autor: red. Jacek Sawicki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 218

Opis:
Znalezione w archiwach MSW relacje z Powstania. Przede wszystkim relacje Powstańców z batalionu "Zośka": Witolda Sikorskiego "Boruty", Henryka Kozłowskiego "Kmity", Stanisława Sieradzkiego "Śwista", Michała Glinki "Michała" i Jerzego Zalewskiego "Strzały". Jest też kilka relacji żołnierzy "Baszty" i inne. Całość różnorodna pod względem punktów widzenia, języka i ogólnego poziomu merytorycznego, ale z pewnością ciekawa.

Uwagi:
- Relacje zostały w latach 40-tych i 50-tych skonfiskowane przez służby bezpieczeństwa podczas rewizji i były materiałem obciążającym dla autorów.

Zgrupowanie AK "Chrobry II"

Autor: Katarzyna Utracka
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2002
Ilość stron: 310

Opis:
Monografia batalionu "Chrobry II". W skrócie przedstawione zostały walki oddziału i jego schemat organizacyjny, oprócz tego w książce znajdują się relacje żołnierzy oddziału, noty biograficzne o dowódcach, lista żołnierzy batalionu, kilkanaście fotokopii dokumentów oraz zdjęcia portretowe dowódców i dwustu Powstańców. Rzetelna praca, choć daje jedynie ogólne pojęcie o przebiegu walk batalionu.

Uwagi:
- Książka zawiera 254 zdjęcia, w większości portretowe.

Mrówka na szachownicy

Autor: Jan Kurdwanowski
Pierwsze wydanie: Nowy Jork, 1983
Ilość stron: 404

Opis:
Wspomnienia "Kroka", żołnierza batalionu "Chrobry I". Autor opisuje swój szlak bojowy: od Woli, poprzez Starówkę (walki o Arsenał, zbombardowanie pasażu Simonsa), aż do Czerniakowa, gdzie nie posiadał już broni. Świetna literacko książka, wyróżniająca się na tle innych wspomnień brakiem patosu - nawet niewątpliwi bohaterowie (np. kpt. "Wład") opisani są tu jak zwykli ludzie, a nie postaci z brązu. Autor jest uczciwy w stosunku do innych i siebie: szczerze opisuje swój strach i swoją postawę, nawet jeśli chwilami nie jest ona powodem do dumy. W kategorii wspomnień jedna z ciekawszych pozycji.

Uwagi:
- Książka zawiera 24 zdjęcia i mapki.

- Książka dostępna jest także w internecie na stronie http://www.kurdwanowski.pl/.

- Autor wypowiada się czasem na forum Muzeum Powstania Warszawskiego. Jest krytykiem decyzji o rozpoczęciu Powstania.

Magik i Lalka

Autor: Maria Wiśniewska
Pierwsze wydanie: Konin, 1998
Ilość stron: 214

Opis:
Fabularyzowana historia rodzeństwa: Jerzego i Marii Bartników, czyli tytułowych "Magika" i "Lalki". Oboje w Powstaniu walczyli w "Parasolu", "Lalka" zginęła, a "Magik" przeżył, choć stracił oko. Książka obejmuje historię od początku wojny, poprzez okupację, partyzantkę obojga rodzeństwa w oddziale "Ponurego", walkę w "Parasolu" i w plutonie "Tygrysy Woli" do którego przeszedł później "Magik", aż do kapitulacji Powstania. Ciekawa pozycja, głównie ze względu na barwne losy bohaterów.

Uwagi:
- Autorka była łączniczką w batalionie "Parasol".
- "Magik" był najmłodszym kawalerem orderu Virtuti Militari.

Walka w pożodze

Autor: Ryszard Białous
Pierwsze wydanie: Paryż, 1946
Ilość stron: 128

Opis:
Wspomnienia "Jerzego", dowódcy batalionu "Zośka", napisane zaraz po wojnie. Autor opisuje trzy wydarzenia: zdobycie Gęsiówki, przebicie do Środmieścia, ostatni dzień Czerniakowa. Książka napisana barwnym językiem z nutą patosu. Od strony faktograficznej nie wnosi wiele nowego do rzeczy znanych już z literatury, niemniej ciekawe jest spojrzenie dowódcy na walki toczone przez jeden ze słynniejszych powstańczych batalionów.

Uwagi:
- Fragmenty książki ukazały się już w 1945 r. w polonijne prasie w Londynie.
- Pierwsze wydanie polskie ukazało się dopiero w 2000 r.
- Autor po wojnie przebywał na emigracji w Argentynie.

sobota, 1 września 2007

Reportaże z Powstania Warszawskiego

Autor: Sylwester Braun
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1983
Ilość stron: 360

Opis:
Album zdjęć "Krisa", jednego z najsłynniejszych fotoreporterów Powstania Warszawskiego. 568 fotografii głównie ze Śródmieścia przeplatanych jest krótkimi opowieściami. Wśród bardziej znanych zdjęć możemy znaleźć między innymi: powstańcze pojazdy "Kubuś" i "Jaś", widoki z Prudentialu, moment trafienia Prudentialu bombą, budynek PAST-y, dziewczynka klęcząca przy grobie gosposi, atak czołgów na Krakowskim Przedmieściu, walki o kościół św. Krzyża, plac Trzech Krzyży, Poczta Główna.

Uwagi:
- "Kris" po upadku ukrył w Warszawie ok. 3000 negatywów, po wojnie udało mu się odnaleźć około połowę.

Pamiętnik z Powstania Warszawskiego

Autor: Miron Białoszewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1970
Ilość stron: 204

Opis:
Wspomnienia cywila z Powstania Warszawskiego. Autor, znany poeta lingwistyczny, prowadzi narrację w pierwszej osobie, używając bardzo potocznego języka. Opisuje Powstanie z perspektywy ludności cywilnej, większość akcji książki dzieje się na Starym Mieście, częściowo zaś też na Woli i w Śródmieściu. Odważny eksperyment artystyczny, według wielu bardzo udany. Na pewno zaś pozycja nie do pominięcia dla zainteresowanych losem ludności cywilnej w Powstaniu.

Uwagi:
- Strona dotycząca twórczości autora: http://bialoszewski.ovh.org/.

Powstanie Warszawskie. Fakty i mity

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2006
Ilość stron: 160

Opis:
Materiały z konferencji Instytutu Pamięci Narodowej. W książce znajdują się następujące referaty:
I. Stalin a Powstanie Warszawskie. Próba interpretacji (Paweł Wieczorkiewicz)
II. Powstanie Warszawskie jako odwet za niemiecką okupację (Tomasz Szarota)
III. Cywilne władze Polskiego Państwa Podziemnego w Powstaniu Warszawskim (Waldemar Grabowski)
IV. Armia Krajowa a komuniści i ich stronnicy podczas Powstania Warszawskiego (Janusz Marszalec)
V. Oddziały Nowogródzkiego Okręgu AK w Powstaniu Warszawskim (Kazimierz Krajewski)
VI. Prawda i mity o udziale Ukraińców w zwalczaniu Powstania Warszawskiego (Grzegorz Motyka)
VII. W majestacie "prawa" PRL. Powojenne represje wobec dowódców Powstania Warszawskiego 1944-1956 (Andrzej Krzysztof Kunert)
VIII. Działalność operacyjna UB i SB wobec środowisk powstańczych (Jacek Zygmunt Sawicki)
Prezentują różnorodny poziom - niektóre są napisane bardziej przystępnym językiem, inne suchym żargonem historycznym. Całość jednak jest niewątpliwie wartościowa, a współczesne spojrzenie na Powstanie ciekawe i - co niemniej ważne - weryfikujące niektóre obiegowe opinie.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Konferencje IPN".
- Większość referentów jest także autorami książek o Powstaniu.

Zaczęło się pod Arsenałem

Autor: Stanisław Jastrzębski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1981
Ilość stron: 348

Opis:
Wspomnienia żołnierza batalionu "Parasol", St. Jastrzębskiego, ps. "Kopeć". Większość książki poświęcona jest konspiracji sprzed Powstania (m.in. opisy Akcji pod Arsenałem, Akcji pod Wilanowem, Akcji Stamm, Akcji Hahn). Powstaniu poświęcone są tylko dwa ostatnie rozdziały, ponieważ dla autora Powstanie rzeczywiście trwało krótko - został ciężko ranny 6. sierpnia i wyłączony z walki. Całość czyta się jednak dobrze, a dla zainteresowanych dziejami "Parasola" to lektura obowiązkowa.

Uwagi:
- Autor był dowódcą plutonu w 3. kompanii "Parasola".