niedziela, 14 października 2007

Walczyli za wolność

Autor: Andrzej Paczkowski
Pierwsze wydanie: Legionowo, 1997
Ilość stron: 150

Opis:
Podtytuł książki brzmi: Uczestnicy walk Powstania Warszawskiego I Rejonu "Marianowo-Brzozów" VII Obwodu Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Po krótkim wprowadzeniu i ogólnej charakterystyce rejonu następuje szczegółowy wykaz Powstańców walczących w I Rejonie. W książce znajdują się także zdjęcia portretowe części z nich. Pozycja raczej wyłącznie dla mocno zainteresowanych tematem, ewentualnie do poszukania podstawowych informacji i jakiejś osobie.

Uwagi:
- Autor brał udział w Powstaniu w batalionie "Zemsta" Zgrupowania "Kampinos"
- W książce znajduje się 220 zdjęć portretowych.

sobota, 13 października 2007

Powstanie Warszawskie w reportażach Jerzego Tomaszewskiego

Autor: Elżbieta Berus, Jerzy Tomaszewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron:

Opis:
Album zdjęć Jerzego Tomaszewskiego. Fotografie przeplatane są z powstańczym pamiętnikiem autora, a z ciekawszych zdjęć są tu między innymi: zdjęcia żołnierzy Starówki wychodzących z kanału włazem przy ul. Wareckiej (głównie batalion "Miotła), zdjęcia z Woli (oddziały "Radosława" na ul. Okopowej), zdjęcia harcerzy z Poczty Polowej, zdjęcia jeńców niemieckich i inne. Większość fotografii została zrobiona w Śródmieściu oraz na Powiślu. Jakość zdjęć bardzo dobra, dla kolekcjonorów pozycja obowiązkowa.

Uwagi:
- W albumie znajduje się kilkaset zdjęć.
- Książka jest napisana w dwóch językach: po polsku i po angielsku, dlatego znakomicie nadaje się na prezent dla obcokrajowców.

"Obroża" w konspiracji i w Powstaniu Warszawskim

Autor: Jacek Zygmunt Sawicki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2002
Ilość stron: 376

Opis:
Monografia VII Obwodu "Obroża" Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. W pierwszej części przybliżona jest sytuacja w powiecie warszawskiem podczas okupacji - życie codzienne, administracja niemiecka, główne nurty konspiracyjne. W dwóch kolejnych częściach przedstawiona jest konspiracja ZWZ-AK na tym terenie, jej powstanie, rozwój i działalność (m.in. uzbrojenie, walka bieżąca, przyjmowanie zrzutów). Czwarta część natomiast poświęcona jest Powstaniu Warszawskiemu i głównym działaniom w jego trakcie, m. in. Kampinos, batalion "Zaremba"-"Piorun", bitwa pod Jaktorowem, pomoc ludności cywilnej. W epilogu są jeszcze przedstawione losy żołnierzy "Obroży" po Powstaniu, a także lista poległych i różne inne zestawienia. Praca bardzo rzetelna, być może samo Powstanie przedstawione zostało mniej obszernie niż w książce Bartelskiego , ale z drugiej strony tutaj poruszonych jest nieco więcej aspektów tego zrywu. Niezależnie od ocen i po tę pozycję warto sięgnąć, między innymi dla zawartych w niej dokumentów.

Uwagi:
- W książce znajduje się 81 zdjęć, 2 mapki oraz liczne schematy i tabele.

Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945

Autor: Marek Ney-Krwawicz
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1990
Ilość stron: 524

Opis:
Bardzo rzetelna monografia dotycząca dziejów Komendy Głównej AK. Pierwsza część poświęcona jest dziejom Służby Zwycięstwu Polski, która powstała w październiku 1939 r., a później została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej, a ten z kolei w Armię Krajową. Druga część opisuje bardzo szczegółowo struktury ZWZ i AK, od sztabu, poprzez poszczególne oddziały (w tym słynną "dwójkę") do Kedywu i innych jednostek. W trzeciej części zawarte jest omówienie funkcjonowania KG ZWZ-AK, czyli kwestie techniczne i praktyczne, takie jak bezpieczeństwo, lokalke, skrytki, legalizacja, kwestie pienieżne itp. Czwarta część natomiast poświęcona jest Powstaniu Warszawskiemu. Na ponad 50 stronach opisane są dzieje KG AK podczas Powstania, kolejne miejsca pobytu (Wola, Starówka, Śródmieście), drugi rzut KG AK etc. Piąta część opisuje działalność KG AK po Powstaniu, aż do rozwiązania Armii Krajowej (19 I 1945), a w szóstej części przedstawione są stany osobowe oraz straty. W aneksie są jeszcze: tabela kryptonimów poszczególnych jednostek organizacyjnych oraz noty biograficzne wybranych osób. Całość jest prawdziwą encyklopedią i pozycją obowiązkową dla szukających dokładnej wiedzy na rzeczony temat.

Uwagi:
- W książce znajdują się 282 zdjęcia, głównie portretowe

Pielęgniarki i sanitariuszki w Powstaniu Warszawskim 1944 r.

Autor: Bożena Urbanek
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 536

Opis:
Najobszerniejsza monografia dotycząca udziału kobiet w służbie sanitarnej w Powstaniu. W pierwszej części omówione są czasy konspiracji i struktury służb sanitarnych we wszystkich organizacjach (od NSZ do GL), a także podział na okręgi przed godziną "W" i omówienie środkami jakimi dysponowało AK. W drugiej części natomiast bardzo szczegółowo omówiony jest sanitariat w Powstaniu, zarówno według poszczególnych dzielnic, jak i chronologicznie. Na końcu książki znajduje lista powstańczych pielęgniarek i sanitariuszek wraz z placówkami sanitarnymi. Wyjątkowo bogate źródło informacji, dla zainteresowanych tematem absolutnie podstawowa pozycja.

Uwagi:
- W książce znajduje się 159 zdjęć oraz 9 bardzo dobrych mapek.

Grupa Bojowa "Krybar" w walce o Powiśle i Uniwersytet Warszawski

Autor: red. Krzysztof Boruń
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1995
Ilość stron: 128

Opis:
Materiały z sesji historycznej na Uniwersytecie Warszawskim, która odbyła się w listopadzie 1994 r. Stosunkowo niewielkiej objętości referaty dotyczą: ogólnej działalności Grupy Bojowej "Krybar", rodowodów III i VIII Zgrupowania, walk o mosty i o Uniwersytet Warszawski, zdobycia i obrony Elektrowni, samochodu opancerzonego "Kubuś", służby zdrowia i "peżetek", działalności władz cywilnych Powiśla, Harcerskiej Poczty Polowej na Powiślu. W aneksie dodatkowo są cenne sprawozdania mjr Cypriana Odorkiewicza "Krybara" oraz rejonowego delegata rządu Konrada Sieniewicza. Z pewnością ciekawa pozycja dla zainteresowanych Powstaniem na Powiślu, dla pozostałych - można, ale nie trzeba.

Uwagi:
- Większość autorów referatów (w tym redaktor) walczyło w Powstaniu na Powiślu.
- W książce znajduje się 5 mapek, rysunek techniczny "Kubusia" oraz reprodukcje stron tytułowych czterech numerów powstańczej gazetki "Barykada Powiśla".

Gdy zaczniemy walczyć miłością

Autor: red. Grzegorz Górny, Aleksander Kopiński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 330

Opis:
Podtytuł książki brzmi: Portrety kapelanów powstania warszawskiego. Przybliżone zostały tu następujące osoby: ks. Stefan Kowalczuk "Biblia", ks. Stanisław Tworkowski "Jacek", ks. porf. Jan Salamucha "Jan", siostry sakramentki z klasztoru przy Rynku Nowego Miasta, bł. o. Michał Czartoryski "Ojciec Michał", bł. ks. Józef Stanek "Rudy", ks. Jan Zieja "Rybak", ks. kard. Stefan Wyszuński "Radwan III", ks. biskup Zygmunt Michelis (pastor luterański). Tam gdzie to możliwe portrety zilustrowane są tekstami lub relacjami samych bohaterów. Na końcu książki znajduje się lista kapelanów oddziałów powstańczych. Bardzo cenna pozycja - osobom szukającym informacji o w/w osobach do polecenia jako pierwsza w kolejności, warto też, by sięgnęli po nią pozostali, by zobaczyć, że bohaterstwo wcale nie wymaga walki z bronią w ręku i że był jeszcze ten właśnie bardzo ważny aspekt duchowy Powstania.

Uwagi:
- W książce znajduje się 29 fotografii (nie ma jednak zdjęć portretowych wszystkich bohaterów).
- Książka została wydana przez Muzeum Powstania Warszawskiego

piątek, 12 października 2007

Kościół a Powstanie Warszawskie

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 340

Opis:
Opracowanie dotyczące życia religijnego podczas Powstania oraz powstańczym kapelanom. Podzielone jest na cztery główne części. W pierwszej znajdują się wypowiedzi oraz myśli papieży oraz prymasów Polski o Powstaniu Warszawskim; w drugiej znajdują się dokumenty oraz relacje dotyczące życia religijnego w powstańczej Warszawie; w trzeciej natomiast dokumenty i relacje kapelanów oraz o kapelanach; wreszcie czwarta zawiera powstańcze wiersze związane z religią. Bohaterami lub autorami relacji są m.in. księża: Józef Stanek, Józef Warszawski, Jan Salamucha, Wacław Karłowicz. Całkiem niezłe kompendium wiedzy na tytułowy temat, szczególnie, że poprzedza go wstęp z próbą syntezy zagadnienia, autorstwa Mariana Marka Drozdowskiego.

Uwagi:
- W książce znajdują się tylko 2 ilustracje, dotyczące ks. Józefa Stanka (zdjęcie i rysunek pomnika).

Album pamięci narodowej

Autor: Eugeniusz Ajewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2001
Ilość stron: 760

Opis:
Album poświęcony przede wszystkim miejscom pamięci Powstania Warszawskiego. W pierwszej części przedstawione jest tło historyczne sięgające XVI wieku oraz krótko omówione jest samo Powstanie. W drugiej części znajduje się lista oddziałów powstańczych (każdy z krótkim opisem), wraz ze schematem organizacyjnym Okręgu Warszawskiego AK, a także lista oddziałów partyzanckich z innych okręgów. W trzeciej części natomiast jest bardzo obszerny zbiór zdjęć tablic pamiątkowych i miejsc pamięci, uzupełniony w czwartej części o znaki pamięci powstałe w latach 1999-2001. Pozycja elegancko wydana, dobre źródło wiedzy o oddziałach powstańczych oraz o miejscach pamięci.

Uwagi:
- Autor był żołnierzem mokotowskiej "Baszty" (pseudonim "Kotwa").
- Informacje z opisów powstańczych oddziałów z tej książki są obszernie cytowane na stronie: http://www.pw44.pl/index.html?ID=1&P=2.

Armia Krajowa. Kronika fotograficzna

Autor: Stanisław Kopf, Stefan Starba-Bałuk
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1999
Ilość stron: 640

Opis:
Album fotograficzny obejmujący całość historii Armii Krajowej. Znaleźć tu można m.in. zdjęcia z okupowanej Warszawy, z warszawskiego getta, związane z Szarymi Szeregami, związane z akcjami bojowymi oraz szkoleniem żołnierzy podczas okupacji, dotyczące uzbrojenia AK (także powstańczego), pomocy lotniczej dla Polski, cichociemnych, służb łączności i sanitarnych, partyzantów (m.in. z Gór Świętokrzyskich, z Kresów, z Lubelszczyzny). Samemu Powstaniu poświęcone są strony 469-532, jest na nich sporo ciekawych fotografii, także mniej znanych. Oprócz zdjęć w całej książce są też krótkie informacje historyczne o poszczególnych wydarzeniach. Całość elegancko wydana i godna polecenia.

Uwagi:
- Autorzy byli żołnierzami Powstania: S. Kopf walczył u "Krybara", a a S. Bałuk w batalionie "Pięść".

czwartek, 11 października 2007

Powstańcy Czerniakowa. Kim byliśmy

Autor: Janusz Dereziński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2005
Ilość stron: 148

Opis:
Interesująca analiza socjologiczna dotycząca przekroju społecznego żołnierzy ze Zgrupowania "Kryska". Autor zajmuje się różnymi aspektami zagadnienia, rozważając m.in. strukturę wiekową, strukturę wykształcenia, strukturę zawodową, pochodzenie; opisuje też pod rzeczonym kątem walki na Czerniakowie. Ponadto w książce znajdują się kalendarium strat na Czerniakowie (z wliczonym Zgrupowaniem "Radosław") oraz lokalizacja tych strat. Dane zaczerpnął autor przede wszystkim z książki S. Fojcika Żołnierze AK "Kryska", stamtąd także pochodzą zamieszczone tu zdjęcia portretowe "Kryskowców". Nietypowa pozycja, niewiele chyba jest socjologicznej literatury o Powstaniu, tym bardziej godna uwagi.

Uwagi:
- W książce znajdują się 72 ilustracje, w tym zdjęcia oraz 4 mapki, a także 968 miniaturowych zdjęć portretowych (reprodukcja z książki Fojcika).

Pamiętne miejsca Czerniakowa

Autor: Janusz Dereziński
Pierwsze wydanie: Ząbki, 2004
Ilość stron: 128

Opis:
Opracowanie dotyczące miejsc pamięci związanych z Powstaniem znajdujących się na Czerniakowie. Po krótkim wprowadzeniu następuje omówienie czterdziestu trzech takich miejsc, przy każdym znajduje się kilka fotografii oraz opis walk i wydarzeń powstańczych. Całość zrobiona rzeczowo i schludnie, godna polecenia, choć pokrywa się w dużej mierze z treścią książki Czerniaków z serii "Warszawskie Termopile". Mocniej zainteresowani powinni sięgnąć po obie pozycje, pozostałym wystarczy jedna - do wyboru, obie są wartościowe.

Uwagi:
- Auto był żołnierzem Zgrupowania "Kryska" (pseudonim: "Jarosz").

środa, 10 października 2007

Ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego w Powstaniu Warszawskim

Autor: Janusz Marszalec
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1999
Ilość stron: 440

Opis:
Bardzo ciekawe opracowanie dotyczące działalności służb zapewniających porządek i strzegących przestrzegania prawa podczas Powstania Warszawskiego. Omówione są to pod tym kątem poszczególne dzielnice oraz poszczególne zagadnienia: żandarmeria, obozy jenieckie, dezercje, sądownictwo powstańcze, załamania dyscypliny, problemy związane ze współdziałaniem etc. Fascynująca pozycja, pokazująca Powstanie od tej mniej bohaterskiej strony - niepodważająca przy tym jednak samego bohaterstwa, a wykazująca jedynie, że Powstańcy nie zawsze byli ludźmi wyłącznie kryształowymi i bez skazy. Szczególnie ciekawe jest omówienie przypadków dezercji i opuszczania stanowisk bez rozkazu. Bardzo ważna praca, a przy tym rzetelna i taktowna. Do polecenia dla każdego.

Uwagi:
- Książka była pracą doktorską autora, napisaną pod opieką prof. Tomasza Strzembosza.

Mokotowski oddział Kedywu Okręgu Warszawa Armii Krajowej

Autor: Tadeusz Jaegermann, Jerzy Pietrzykowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1997
Ilość stron: 142

Opis:
Skromna monografia jednego z sześciu warszawskich Oddziałów Dywersji Bojowej. W pierwszej części książki opisana jest działalność konspiracyjna oddziału oraz udział w Powstaniu na Mokotowie oraz w Lasach Kabackich i Lasach Chojnowskich jako Oddział Osłony Sztabu V Obwodu AK (kryptonim: OS-V). W kolejnej części też listy osobowe żołnierzy poszczególnych plutonów, lista poległych i inne zestawienia. Trzecia część natomiast to dziennik powstańczy Jerzego Pietrzykowskiego, obejmujący okres 1 sierpnia - 26 września. Ponadto w książce znajdują się liczne dokumenty oraz wypiski z kroniki klasztoru oo. Dominikanów na Służewie. Pozycja głównie dla pasjonatów.

Uwagi:
- Obaj autorzy byli żołnierzami OS-V (pseudonimy odpowiednio: "Klimek" i "Dębski"
- W książce znajduje się 55 fotografii: zdjęć portretowych oraz fotokopii dokumentów, a także mapa terenu działań oddziału w Powstaniu.

Moja kompania

Autor: Ludwik Kotowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2002
Ilość stron: 208

Opis:
Wspomnienia "Ludwika" - dowódcy kompanii O-3 pułku "Baszta", oraz jego kolegów z oddziału. Część napisana przez "Ludwika" jest w zasadzie opracowaniem dotyczącym szlaku bojowego kompanii i wszystkich ważniejszych walk, wspomnienia kolegów i koleżanek dotyczą natomiast epizodów Powstania na Mokotowie. W książce znajdują się też relacje z powojennych uroczystości środowiska Powstańców oraz lista żołnierzy kompanii (185 osób). Zaletą książki są też mało znane zdjęcia z Powstania z archiwum rodzinnego autora. Pozycja do polecenia przede wszystkim zainteresowanym walkami na Mokotowie.

Uwagi:
- W książce znajduje się 131 zdjęć.

57 dni szperacza "Staszka"

Autor: Stanisław Lipski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1997
Ilość stron: 210

Opis:
Wspomnienia "Staszka", żołnierza kompanii B-3 mokotowskiego pułku "Baszta". Napisane wyjątkowo barwnym językiem (miejscami nawet na granicy dobrego smaku) i pokazujące Powstanie z wielu stron: nie tylko samej walki, ale także zwyczajnych ludzkich zachowań. Książka ma charakter pamiętnika obejmującego okres od 28 lipca do 27 września. Czyta się dobrze, do polecenia nie tylko zainteresowanym "Basztą".

Uwagi:
- Autor po wojnie był rzeźbiarzem, wykonał m.in. pomnik na kwaterze "Miotły" na Cmentarzu Wojskowym.
- W książce znajduje się 27 zdjęć, m.in. prac autora oraz fotografii portretowych.

wtorek, 9 października 2007

Grupa Kampinos

Autor: Jerzy Koszada
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 164

Opis:
Bardzo elegancko wydane (format A-4, sztywna okładka, błyszczący papier) opracowanie dotyczące Grupy "Kampinos". Na początku książki znajduje się krótkie omówienie działań konspiracyjnych w tym rejonie, następnie zaś mamy bardzo przejrzystą historię powstańczą oddziału, w tym m.in.: sformowanie Grupy "Kampinos", działania bojowe, kontakty z Węgrami, Zakład Niewidomych w Laskach, bitwa pod Jaktorowem. Ponadto w książce znajdują się: spis stoczonych bitew, opis powojennej działalności kampinoskich żołnierzy, fotokopie meldunków i rozkazów, lista poległych oraz pomordowanych, album zdjęć (z Powstania, portretowych oraz miejsc pamięci i uroczystości rocznicowych).

Uwagi:
- Autor był żołnierzem Grupy "Kampinos" (pseudonim: "Harcerz").
- W książce znajduje się 140 zdjęć bardzo dobrej jakości oraz 10 dobrych mapek (w tym jedna duża).

"Obroża"

Autor: Lesław M. Bartelski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2002
Ilość stron: 284

Opis:
Opracowanie dotyczące VII Obwodu Okręgu Warszawskiego AK "Obroża" działającego na obrzeżach Warszawy. Na początku książki autor omawia konspiracyjne losy obwodu, bardzo szczegółowo, następnie zaś przechodzi do jego dziejów powstańczych, które przedstawia równie wyczerpująco. Można znaleźć tu m.in. omówienie: przebicia się oddziałów ppłk. "Grzymały" na Mokotów, działań w Kampinosie, natarcia na Dworzec Gdański, bitwy pod Jaktorowem, losów żołnierzy obwodu po Powstaniu. W drugiej części książki jest przewodnik po miejscach walk i pamięci, uszeregowany według miejscowości i ulic - przy każdym miejscu jest skrótowe omówienie jego historii. Dla zainteresowanych działaniami powstańczymi poza Warszawą - pozycja obowiązkowa, warto też by pozostali sięgnęli po tę książkę i poznali stosunkowo mniej znany temat.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajdują się 34 zdjęcia (także mniej znanych z Powstania) oraz 5 mapek i planów.

IV Obwód Ochota Armii Krajowej

Autor: Stanisław Tymkiewicz
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 138

Opis:
Podtytuł książki brzmi: Polegli w Powstaniu Warszawskim w 1944 r. i w czasie konspiracji lat 1939-1944. Można znaleźć tu kolejno: krótką historię konspiracyjną obwodu; opisy walk w Warszawie, w tym: Reduta Wawelska, Reduta Kaliska, bitwa pod Pęcicami; opisy walk na obrzeżach Warszawy, m.in. w Lasach Chojnowskich - wszystko bardzo skrótowo. Następnie jest bardzo szczegółowa obsada personalna dowództwa IV obwodu, wraz ze schematem organizacyjnym, oraz spis poległych żołnierzy wraz z krótką informacją przy każdym nazwisku. Pozycja daje jedynie ogólne pojęcie o walkach na Ochocie i późniejszych, ale jako źródło informacji encyklopedycznych bardzo cenna.

Uwagi:
- Autor był żołnierzem 426. plutonu w IV Obwodzie (pseudonim: "Michał").
- Książka zawiera 97 ilustracji, w tym: mapy, zdjęcia portretowe, zdjęcia powojenne (z uroczystości oraz miejsc pamięci), zdjęcia pamiątek.

Z lamusa pamięci

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Londyn, 1989
Ilość stron: 148

Opis:
Krótka książeczka zawierająca wspomnienia Powstańców z Mokotowa, w tym m.in. jednego z dowódców kompanii B-3, Witolda Złotnickiego "Witolda". Relacje oprócz samego Powstania obejmują też miejscami czas konspiracji oraz pobyt w obozach jenieckich. Dla zainteresowanych pułkiem "Baszta" pozycja warta uwagi, dla pozostałych: można, ale nie trzeba.

Uwagi:
- W książce nie ma żadnych zdjęć.
- Ciekawostką jest, że książka została wydana przez Oficynę Poetów i Malarzy (Poets and Painters Press).

Wspomnienia żołnierza

Autor: Zenon Tarasiewicz
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 180

Opis:
Wspomnienia majora "Kłosa", oficera II Oddziału KG AK, czyli "dwójki". Autor pokrótce opisuje swój udział w kampanii wrześniowej oraz w konspiracji; następnie dość obszernie relacjonuje swoje przeżycia z Powstania, opisując przy tym spotkanych przez siebie dowódców Powstania i inne znane osoby; wreszcie omawia swoje losy powojenne: śledztwo w UB oraz długoletnie więzienie. Szczególnie ta ostatnia część jest ciekawa, ale i reszta książki zawiera ciekawe informacje, choć całość napisana dość "suchym", żołnierskim językiem. Zainteresowani tematem powinni jednak sięgnąć po tę pozycję.

Uwagi:
- W książce nie ma żadnych zdjęć.

Życie niewłaściwie urozmaicone

Autor: Kazimierz Leski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 602

Opis:
Wspomnienia "Bradla", jednej z bardziej nietuzinkowych postaci polskiego podziemia w II wojnie światowej. Brał udział w kampanii wrześniowej jako pilot (ciężko ranny); następnie w konspiracji: najpierw w organizacji "Muszkieterowie", a następnie w "dwójce" (wywiadzie) Komendy Głównej AK, równolegle organizując drogi przerzutu kurierów na Zachód i sam przemierzając Europę w przebraniu niemieckiego oficera. W książce oprócz przeżyć autora dokładnie opisana jest organizacja "dwójki" podczas wojny, a także organizacja wydziałów "997" i "998" kierowanych przez pewien czas przez "Bradla".
Powstaniu poświęcony jest tylko jeden z siedemnastu rozdziałów - Kazimierz Leski był w nim bez przydziału, mimo to samorzutnie zorganizował kompanię "Bradl" należącą do batalionu "Miłosz", który walczył w Śródmieściu Południowym. Opisane są tu walki oddziału, między innymi zdobycie gmachy YMCA. Po wojnie autor przebywał przez 10 lat więzieniu PRL - na opisaniu tych przeżyć kończy się książka. W załączniku są m.in. skład osobowy kompanii "Bradla" oraz krótkie biogramy wybranych osób, z którymi zetknął się autor.
Książka napisana bardzo dobrze, a przeżycia Leskiego to materiał na scenariusz filmu sensacyjnego - aż nie chce się wierzyć, że życie jednego człowieka mogło być tak bardzo, choć niewłaściwie, urozmaicone. Pozycja obowiązkowa dla każdego zainteresowanego konspiracją w II wojnie światowej.

Uwagi:
- W książce znajdują się 173 zdjęcia, głównie portretowe, z Powstania i rodzinne; w tekście jest również sporo schematów organizacyjnych i mapek

Epitafium żołnierzowi "Parasola"

Autor: Ryszard Górecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2001
Ilość stron: 176

Opis:
Kolejna książka "Majtka" z batalionu "Parasol" po Przemoczone pod plecakiem osiemnaście lat, również wspomnienia, ale z okresu po Powstaniu. Jest tutaj co prawda trochę ciekawostek dotyczących losów autora zaraz po kapitulacji, a także studiów na których spotkał się z Janem Rodowiczem "Anodą", ale niestety większość książki to rozważania społeczno-polityczne, w dodatku niezbyt głębokie. Ryszard Górecki krytykuje tutaj wszystkich i wszystko, co miejscami czyta się z zażenowaniem. W przeciwieństwie do poprzednich wspomnień - pozycja generalnie nie warta uwagi, jeśli już, to wyłącznie dla zainteresowanych "Parasolem" i chcących poznać całą bibliografię tego oddziału.

Uwagi:
- W książce znajduje się 1 zdjęcie portretowe autora.

Przemoczone pod plecakiem osiemnaście lat

Autor: Ryszard Górecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1974
Ilość stron: 376

Opis:
Wspomnienia "Majtka", żołnierza batalionu "Parasol". Podzielone są na trzy części: pierwsza obejmuje okres od lata 1939 do końca 1943 roku, druga od początku 1944 roku do wybuchu Powstania, a trzecia poświęcona jest samemu Powstaniu. Autor opisuje swoją drogę do konspiracji, działania w niej oraz swoje losy powstańcze. Nie pozuje przy tym na bohatera, stara się raczej pokazać siebie jak normalnego nastolatka ze zwykłymi codziennymi problemami, który akurat dorastał w trakcie wojny. Dobrze napisana książka, pozycja obowiązkowa dla zainteresowanych batalionem "Parasol", ale i pozostali czytelnicy nie powinni się zawieść

Uwagi:
- W książce znajduje się 27 zdjęć, głównie portretowych.

sobota, 6 października 2007

Zetrzyj z włosów pył bitewny

Autor: Cezary Leżeński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1996
Ilość stron: 296

Opis:
Wspomnienia żołnierzy warszawskiego batalionu AK "Zaremba"-"Piorun" (taki jest podtytuł książki). Uszeregowane tematycznie (i zazwyczaj zgodnie z chronologią) relacje Powstańców z tego oddziału, dotyczące zarówno konspiracji, walk w Powstaniu (najwięcej) oraz pobytu w obozach jenieckich. Poszczególne relacje są krótkie (1-2 strony) i zawierają omówienie tylko jednego epizodu, przez co książka zyskuje na czytelności. Można znaleźć tu wiele ciekawostek, m.in. relacja polskiego snajpera z placówki na rogu ul. Hożej i Poznańskiej, spotkanie Powstańców z Ślązakiem walczącym po stronie niemieckiej, wspomnienie o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim napisane przez jego znajomą, wspomnienia matek Powstańców. Na końcu znajduje się skrótowa informacja o oddziale oraz o działalności środowiska jego żołnierzy po wojnie. Całość czyta się nieźle, dla zainteresowanych walkami w tym rejonie - pozycja obowiązkowa.

Uwagi:
- W książce znajduje się mapka terenu walk "Zaremby"-"Pioruna" oraz 71 zdjęć, głównie z Powstania i portretowych, a także z obozów jenieckich oraz fotografii miejsc pamięci.
- Autor był jednym z najmłodszych żołnierzy batalionu "Zaremba"-"Piorun" (pseudonim: "Marek", wiek: 14 lat)

Szpitale powstańczej Warszawy

Autor: Maria Wiśniewska, Małgorzata Sikorska
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1991
Ilość stron: 304

Opis:
Opracowanie poświęcone szpitalom podczas Powstania Warszawskiego. Książka podzielona jest na rozdziały dotyczące poszczególnych dzielnic, w każdym rozdziale opisane są ważniejsze punkty sanitarne i szpitale. Nie jest to przy tym wiedza kompleksowa i szczegółowa, a jedynie ogólna informacja, często wraz ze wspomnieniami lekarzy, pielęgniarek i sanitariuszek. Całość daje jednak dobry obraz heroicznej postawy sanitariatu, dodatkowo można znaleźć tu coś o każdym ważniejszym szpitalu oraz o ich ewakuacjach, a także o wielu lekarzach. Do polecenia nie tylko zainteresowanym tym tematem.

Uwagi:
- W książce znajduje się 60 zdjęć (portretowych i z Powstania), po jednej mapce każdej z 11 dzielnic oraz fotokopie fragmentu księgi szpitalnej Szpitala Maltańskiego.

piątek, 5 października 2007

Żołnierze Starówki

Autor: Lucjan Fajer
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1957
Ilość stron: 528

Opis:
Wspomnienia kapitana "Ognistego", zastępcy dowódcy batalionu "Gozdawa" im. S. Czarnieckiego. Jedne z pierwszych jakie się ukazały po wojnie, są nieocenionym źródłem informacji o Powstaniu na Starówce i nie tylko. Książka ma formę dziennika obejmującego zakres od 1 sierpnia do 1 października (plus skrótowy opis okresu krótko przed Powstaniem) i ubarwiona licznymi szkicami i dokumentami. Oprócz wiadomości o batalionie im. Czarnieckiego, można tu też znaleźć m.in. informacje o: zdobyciu PWPW, śmierci Baczyńskiego, Legii Akademickiej, walkach w Banku Polskim, batalionie "Chrobry I", batalionie "Nałęcz", ewakuacji kanałami (po której "Gozdawa" walczył w Śródmieściu Północnym), batalionie "Chrobry II". Mimo podziału na dni, jest też podział na zagadnienia, dzięki czemu łatwiej odnajdywać poszczególne dane. Na końcu książki znajduje się lista poległych żołnierzy "Gozdawy". Pozycja do polecenia każdemu, kanon literatury powstańczej. Autor pisze raczej prostym, żołnierskim językiem, ale pisze o wyjątkowo ciekawych rzeczach, a z uwagi na swoją funkcję, widział naprawdę dużo.

Uwagi:
- W książce znajduje się przeszło 100 zdjęć (portretowych, z Powstania i fotokopii dokumentów), 1 większa mapka starówki oraz liczne szkice terenów walk (w różnej skali).

Żołnierze Powstania Warszawskiego

Autor: Robert Bielecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1995, 1996, 1997 (kolejne tomy)
Ilość stron: 456+484+528

Opis:
Trzytomowy zbiór dokumentów z Powstania, przede wszystkim są tu listy Powstańców przetrzymywanych w poszczególnych obozach jenieckich, listy pacjentów szpitali powstańczych oraz protokoły ekshumacji. Pozycja nie nadaje się zupełnie do czytania, bo to po prostu lista nazwisk, jest natomiast cenna jako pomoc w szukaniu informacji o danej osobie, a także jako źródło dokumentów. Ogólnie jednak tylko dla pasjonatów i historyków.

Uwagi:
- Na końcu 3 tomu znajduje się 16 rysunków dotyczących Powstania, niektóre całkiem niezłe.
- Być może planowane były dalsze tomy tej książki, niestety autor zmarł w 1998 roku.

czwartek, 4 października 2007

Wyrok na miasto

Autor: Stanisław Kopf
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2001
Ilość stron: 136

Opis:
Opracowanie dotyczące losów Warszawy po Powstaniu. Można znaleźć tu kolejno opisy: opuszczania miasta przez ludność cywilną i pobytu w obozie przejściowym w Pruszkowie, wywożenia przez Niemców warszawskich dóbr kultury narodowej, dziejów warszawskich Robinsonów, walk frontowych w Warszawie po Powstaniu i "wyzwolenia" miasta przez Armię Czerwoną. Znakomita pozycja, świetnie streszczająca stosunkowo mało opisany temat dziejów stolicy po zakończeniu walk, zdecydowanie warto po nią sięgnąć, szczególnie dla relacji warszawskich Robinsonów.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajduje się 60 zdjęć: sprzed wojny, po Powstaniu, dokumentujących zniszczenia dokonane przez Niemców oraz miejsc pamięci związanych z exodusem ludności cywilnej Warszawy.

Powstańcze służby sanitarne

Autor: Stanisław Kopf
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 162

Opis:
Zwięzłe opracowanie dotyczące sanitariuszek i lekarzy w Powstaniu Warszawskim. Pierwszy rozdział zawiera opis szkoleń sanitarnych sprzed Powstania, drugi dotyczy działalności sanitariatu na pierwszej linii, natomiast w trzecim omówione są szpitale i punkty sanitarne. Całość zawiera mnóstwo relacji uczestniczek Powstania oraz lekarzy, książkę ubarwiają też wiersze powstańcze oraz liczne zdjęcia portretowe sanitariuszek na marginesach, wraz z krótkim przedstawieniem danej osoby (m.in. Krystyny Krahelskiej "Danuty", Anny Zakrzewskiej "Hanki Białej", Krystyny Wańkowiczówny "Anny" i innych). Bardzo dobra pozycja, w sam raz dla szukających skondensowanej wiedzy o powstańczym sanitariacie.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- Książka zawiera 70 zdjęć (z Powstania i portretowych) oraz mapkę szpitali i punktów sanitarnych w powstańczej Warszawie.

Piotr Pomian - szef Głównej Kwatery Szarych Szeregów

Autor: Danuta Kaczyńska, Gotfryd Pyka
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1984
Ilość stron: 144

Opis:
Niewielka książeczka poświęcona osobie Eugeniusza Stasieckiego "Piotra Pomiana". Opisane jest tu całej jego krótkie życie: od dzieciństwa, poprzez harcerstwo, pracę wychowawczą, działalność w konspiracji (Pasieka, Szare Szeregi, Grupy Szturmowe), udział w Powstaniu w batalionie "Zośka" oraz śmierć 16 sierpnia. Całość ubarwiona jest wspomnieniami kolegów i podkomendnych "Piotra" oraz cytatami z dokumentów - dobre źródło wiedzy o tej postaci, aczkolwiek książka raczej wyłącznie dla zainteresowanych batalionem "Zośka" oraz harcerstwem.

Uwagi:
- Książka zawiera 17 zdjęć - głównie fotokopii dokumentów, a także zdjęć rodzinnych Eugeniusza Stasieckiego.

Armia podziemna

Autor: Tadeusz Bór-Komorowski
Pierwsze wydanie: Londyn, 1951
Ilość stron: 494

Opis:
Pełna wersja wspomnień komendanta Armii Krajowej. W części pierwszej "Bór" opisuje swoją działalność w konspiracji od zakończenia kampanii wrześniowej aż do pełnienia funkcji komendanta AK, w drugiej natomiast opisuje swoje przeżycia z Powstania Warszawskiego - ta część właśnie ukazała się w osobnym wydaniu pod tytułem Powstanie Warszawskie. Tam też można znaleźć uwagi, które można powtórzyć i tu: cenna pozycja, ale zawierająca sporo nieścisłości. Warto jednak po nią sięgnąć z uwagi na osobę autora.

Uwagi:
- Książka zawiera 15 zdjęć z życia autora.
- Przedmowę do 3 wydania, które ukazało się po śmierci gen. Bora-Komorowskiego napisał gen. Tadeusz Pełczyński "Grzegorz", natomiast posłowie jest autorstwa Władysława Bartoszewskiego.

Żołnierze łączności walczącej Warszawy

Autor: Kazimierz Malinowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1983
Ilość stron: 372

Opis:
Bardzo szczegółowe opracowanie dotyczące łączności radiowo-telefonicznej oraz kanałowej w Powstaniu Warszawskim. W pierwszej części książki przedstawione są dzieje łączności w konspiracji, druga natomiast dotyczy już samego Powstania. Bardzo wyczerpujące źródło wiedzy, choć nagromadzenie szczegółów technicznych sprawia, że jest to raczej lektura tylko dla zainteresowanych tematem - pozostali powinni raczej traktować tę książkę jako coś w rodzaju encyklopedii służącej do wyszukiwania potrzebnych akurat informacji o łączności, a w szczególności o kanałach.

Uwagi:
- W książce znajduje się 128 zdjęć, głównie portretowych, a także z Powstania i fotokopii dokumentów.
- Mokotowska kompania łączności została przedstawiona w filmie "Urodziny młodego warszawiaka" - autor scenariusza, Jerzy Stefan Stawiński, był jej żołnierzem (jest o nim mowa także w omawianej książce).

środa, 3 października 2007

Reduta "Magnet"

Autor: Eugeniusz Ajewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2001
Ilość stron: 256

Opis:
Wspomnienia "Kotwy", a zarazem monografia kompanii "Withala" z mokotowskiej "Baszty", jednej z trzech kompanii o tym samym kryptonimie O-2. Właśnie ten wspólny kryptonim był powodem wielu nieporozumień w powstańczej literaturze, które w niniejszej pozycji autor, zastępca dowódcy kompanii, stara się wyjaśnić. W książce można znaleźć kolejno: bardzo dobre mapki terenów walk oddziału, zarys historii konspiracyjnej, przebieg walk powstańczych - zarówno z perspektywy autora, jak i ogólnie (są też relacje kolegów z kompanii), życiorysy dowódców, spis kryptonimów mokotowskich redut, kilka wierszy, powojenne dzieje żołnierzy "Withala", skład osobowy oddziału, listę poległych i pomordowanych. Całość napisana z werwą, autor zdecydowanie zajmuje stanowisko w spornych kwestiach. Bardzo dobre źródło wiedzy o oddziale.

Uwagi:
- W książce znajduje się 40 zdjęć - głównie portretowych oraz fotokopii dokumentów; nie ma niestety zdjęć z Powstania (poza znaną fotografią autora). Jest także 18 mapek i przekrój barykady.

W znaku "Baszty"

Autor: Lesław M. Bartelski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1997
Ilość stron: 168

Opis:
Wspomnienia "Lesława Gieruta", Powstańca z "Baszty" i zarazem jednego z bardziej znanych historyków Powstania. Tu po raz pierwszy pisze o Powstaniu ze swojej własnej, indywidualnej perspektywy. Nie był żołnierzem liniowym, niemniej i jego przeżycia są ciekawe -m.in. przesłuchiwanie jeńców, przemarsz kanałami, pobyt w Komendzie Głównej AK. Wspomnienia kończą się na czasach powojennych; są sprawnie warsztatowo napisane - w końcu Bartelski był człowiekiem pióra. Na końcu książki jest skrótowa historia Baszty oraz lista wymienionych osób (bez odnośników do stron). Ciekawa pozycja dla zainteresowanych Powstaniem na Mokotowie.

Uwagi:
- Książka wyszła nakładem Prywatnej Wyższej Szkoły Handlowej (obecnie popularny "Łazarski").

W Powstaniu na Mokotowie

Autor: Bronisław Wojciechowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 188

Opis:
Wspomnienia "Bronisława", żołnierza kompanii B-3 z mokotowskiego pułku "Baszta", spisane zaraz po Powstaniu. Dobre literacko, autor rzetelnie i bez patosu relacjonuje walki, w których brał udział oraz swój pobyt w szpitalach po ranie odniesionej 27 sierpnia. Książka ma formę dziennika obejmującego okres od 1 sierpnia do 29 września, poprzedzona jest wspomnieniem o autorze, na końcu zaś jest skrótowy opis działań kompanii B-3 w Powstaniu. Warto sięgnąć po tę pozycję, szczególnie zainteresowani powstańczym Mokotowem.

Uwagi:
- W książce znajduje się 1 fotografia - powojenne portretowe zdjęcie autora.

Dziennik harcerza powstańca

Autor: Jerzy Świderski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 216

Opis:
Powstańczy dziennik "Lubicza", łącznika z batalionu "Gustaw", jednego z najmłodszych żołnierzy Powstania (15 lat). W trakcie walk prowadził pamiętnik, który tutaj został opublikowany, bez poprawek i retuszy. Są także fotokopie oryginalnych zapisków oraz dołączonych do nich całkiem niezłych rysunków autora. Oprócz dziennika w książce znajdują się obszerne informacje dotyczące batalionu "Gustaw", kompanii "Harcerskiej", Hufców Polskich, plutonu łączności "Gustawa". Po jednym rozdziale napisali Zbigniew Fallenbuechl "Wilanowski" i Witold Piasecki "Wiktor" (odpowiednio: o kompanii harcerski i łącznikach). Całość jest dość elegancko wydana - do polecenia każdemu, nie tylko zainteresowanym "Gustawem".

Uwagi:
- W książce znajduje się kilkadziesiąt zdjęć z Powstania i nie tylko oraz 4 dobre mapki.
- Ciekawostką jest, że autor w 1983 roku dokonał odsłonięcia Pomnika Małego Powstańca (w książce są zdjęcia z tej uroczystości).

Mistyfikacja pod osłoną niemieckiego patrolu

Autor: Andrzej Duma
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2001
Ilość stron: 196

Opis:
Wspomnienia "Kresowiaka", żołnierza kompanii "Harcerskiej" w batalionie "Gustaw". Ich głównym tematem są ostatnie dni obrony Starówki. Autor został ranny 28 sierpnia i umieszczony w szpitalu na ul. Kilińskiego, a po nieudanej próbie przebicia do Śródmieścia i ewakuacji kanałami, został na Starówce. Wówczas, by uratować się przed śmiercią, zaczął przed Niemcami udawać rodowitego Niemca - tego tyczy się właśnie tytułowa mistyfikacja. Autor , poza dokładnym opisaniem swojego ocalenia, zastanawia się w książce na ile Niemcy mu uwierzyli, a na ile po prostu wykazali się ludzkim podejściem do rannego, a także próbuje odpowiedzieć sobie na pytanie czy miał moralne prawo użyć takiego fortelu. Ciekawy epizod, ciekawie omówiony, przy okazji autor prostuje kilka szczegółów z monografii Roberta Bieleckiego.

Uwagi:
- W książce znajduje się 31 słabej jakości zdjęć oraz mapka Starówki.

Tragizm i sens Powstania Warszawskiego

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2006
Ilość stron: 340

Opis:
Zbiorowa praca dotycząca oceny Powstania oraz różnych jego aspektów. W książce znaleźć można wspomnienia Powstańców (m.in. Stefana Bałuka i Zbigniewa Ścibora-Rylskiego), teksty Powstańców (Władysława Bartoszewskiego, Stanisława Nałęcza-Komornickiego, Aleksandra Gieysztora) oraz wywiady z Powstańcami (Janem Nowakiem-Jeziorańskim, Wiesławem Chrzanowskim, Jerzym Stefanem Stawińskim, Aleksandrem Kamińskim). Oprócz tego są też refleksje i analizy młodszych autorów, a także rozważania filozoficzno-społeczne (m.in. tekst ks. Józefa Warszawskiego) oraz dotyczące polskości. W książce pojawiają się zarówno głosy podważające sens Powstania jak i broniące go (tych drugich jest nieznacznie więcej) - warto przeczytać, by poznać różne spojrzenia na zagadnienie (choć wiele myśli jest nienowych), a także dla różnych ciekawostek (np. rozdziału o Powstaniu w zagranicznych podręcznikach).

Uwagi:
- Książka jest pierwszym tomem trzytomowej serii Uniwersalność polskości.
- W książce znajdują się 24 zdjęcia z Powstania.

Exodus Warszawy. Ludzie i miasto po Powstaniu 1944

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1995
Ilość stron: 776+668+638+660+546

Opis:
Pięciotomowa, monumentalna praca dotycząca losów Warszawy i warszawiaków po Powstaniu; niejako kontynuacja książki Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim. Pierwsze dwa tomy zawierają relacje kolejno z: obozów przejściowych; pobytu na terenie Generalnej Guberni; akcji pomocy na rzecz ludności Warszawy (1 tom); obozów pracy na terenie III Rzeszy; obozów koncentracyjnych po Powstaniu; obozów jenieckich dla Powstańców (tu m.in. relacje Jerzego Kłoczowskiego i Bronisława Lubicza-Nycza); rabunku i niszczenia Warszawy po kapitulacji Powstania (2 tom). Tomy 3 i 4 zawierają 565 różnego rodzaju dokumentów, meldunków, odezw, zarządzeń, sprawozdań etc.; wreszcie ostatni tom poświęcony jest prasie po Powstaniu. Całość jest znakomitym i wyjątkowo bogatym źródłem informacji, pozycja nie do pominięcia dla zainteresowanych losami ludności cywilnej, pomaga też lepiej zrozumieć dramat Warszawy.

Uwagi:
- Książka zawiera 53+29+33+22+33 zdjęć (zrobionych po Powstaniu oraz reprodukcji prasy i dokumentów) oraz 1 mapkę z obozami pracy, jenieckimi, koncentracyjnymi i przejściowymi (1 tom).

wtorek, 2 października 2007

Starówka

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1999
Ilość stron: 216

Opis:
Przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci czasu okupacji i Powstania Warszawskiego (tak brzmi podtytuł). Układ książki różni się nieco od pozostałych pozycji z tej serii, ponieważ jest tutaj wyłącznie lista staromiejskich ulic, podzielonych według poszczególnych rejonów Starego Miasta. Przy każdej znajduje się szczegółowy opis wydarzeń, które miały tam miejsce - w ten sposób książka obejmuje całość historii obrony Starówki, aczkolwiek omówionej w sposób niechronologiczny. Jak zwykle u Kuleszy, narracja prowadzona jest sprawnie i ciekawie; pozycja do polecenia dla każdego, nadaje się także jako pierwsze źródło wiedzy o walkach na Starym Mieście.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajduje się 110 zdjęć czarno-białych (portretowe i z Powstania) oraz 28 zdjęć kolorowych (miejsc pamięci), a także 7 mapek i planów.

Śródmieście Południowe

Autor: Izabella Maliszewska, Stanisław Maliszewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2001
Ilość stron: 216

Opis:
Przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci z lat 1939-1944 (tak brzmi podtytuł). Kompozycja identyczna jak w książce tych samych autorów o drugiej części Śródmieścia: pierwszym rozdziale krótko przedstawione są działania wojenne (w tym powstańcze) w Śródmieściu Południowym, w drugim przytoczonych jest kilka wierszy powstańczych związanych z tą dzielnicą, w trzecim jest spis ważniejszych z punktu widzenia Powstania ulic i placów w dzielnicy, wreszcie w ostatnim wymienione są alfabetycznie miejsca pamięci związane z walkami oraz z martyrologią ludności cywilnej, wszystkie ze zwięzłym opisem danych wydarzeń. Jak większość książek z tej serii - bardzo solidne i rzetelne opracowanie, dające dobry ogólny ogląd przebiegu w Powstania w danej dzielnicy. Naturalnie godnie polecenia.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajduje się 71 zdjęć oraz 6 mapek i planów.

Śródmieście Północne

Autor: Izabella Maliszewska, Stanisław Maliszewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2000
Ilość stron: 200

Opis:
Przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci z lat 1939-1944 (tak brzmi podtytuł). W pierwszym rozdziale krótko przedstawione są działania wojenne (w tym powstańcze) w Śródmieściu Północnym, w drugim przytoczonych jest kilka wierszy powstańczych związanych z tą dzielnicą, w trzecim jest spis ważniejszych z punktu widzenia Powstania ulic i placów w dzielnicy, wreszcie w ostatnim wymienione są alfabetycznie miejsca pamięci związane z walkami oraz z martyrologią ludności cywilnej, wszystkie ze zwięzłym opisem danych wydarzeń. Bardzo dobre opracowanie, godne polecenia nie tylko zainteresowanym Śródmieściem Północnym.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajdują się 62 zdjęcia (także mniej znanych z Powstania) oraz 6 mapek i planów.

Powiśle

Autor: Stanisław Kopf
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1999
Ilość stron: 104

Opis:
Przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci czasu okupacji i Powstania Warszawskiego (tak brzmi podtytuł). W pierwszej części krótko przedstawiona jest historia dzielnicy oraz działania powstańcze na Powiślu, przede wszystkim Grupy Bojowej "Krybar" (jest też jej schemat organizacyjny); następnie zaś alfabetycznie wymienione są miejsca pamięci związane z walkami oraz z martyrologią ludności cywilnej, wszystkie ze zwięzłym opisem danych wydarzeń. W tekst wplecione są też ilustracje z cytatami z powstańczej prasy oraz z wierszy. Bardzo dobre opracowanie, do polecenia przede wszystkim zainteresowanym Powiślem.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajduje się 40 zdjęć oraz 3 mapki i plany.

Praga

Autor: Lesław M. Bartelski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2000
Ilość stron: 192

Opis:
Książka poświęcona mniej znanym działaniom powstańczym na Pradze. W przeciwieństwie do pozostałych pozycji z tej serii, ta składa się przede wszystkim z opisu przebiegu Powstania w tej dzielnicy, niezwykle dokładnego i wartościowego, natomiast lista miejsc pamięci jest tu krótsza i mniej szczegółowa. Jedyna chyba książka poświęcona wyłącznie Powstaniu na Pradze, dlatego też lektura obowiązkowa dla zainteresowanych tą dzielnicą, pozostali też mogą po nią sięgnąć

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajdują się 34 zdjęcia oraz 5 mapek i planów.

Ochota. Okęcie

Autor: Józef Kazimierz Wroniszewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2002
Ilość stron: 176

Opis:
Przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci z lat 1939-1944 (tak brzmi podtytuł). W pierwszej części krótko przedstawione są działania wojenne (w tym powstańcze) na Ochocie i Okęciu, następnie zaś alfabetycznie wymienione są miejsca pamięci związane z walkami oraz z martyrologią ludności cywilnej, wszystkie ze zwięzłym opisem danych wydarzeń. Bardzo dobrze napisana książka, pokazuje historię dzielnic leżących trochę na uboczu głównych działań powstańczych, ale nie mniej interesujących. Warto sięgnąć po tę pozycję.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajdują się 44 zdjęcia oraz 3 mapki i plany.

Czerniaków

Autor: Karol Mórawski, Lidia Świerczek
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2001
Ilość stron: 144

Opis:
Przewodnik historyczny po miejscach walk i straceń z dni Powstania Warszawskiego (tak brzmi podtytuł). W pierwszej części krótko przedstawione są działania powstańcze na Czerniakowie, następnie zaś alfabetycznie wymienione są miejsca pamięci związane z walkami oraz z martyrologią ludności cywilnej, wszystkie ze zwięzłym opisem danych wydarzeń. Jak wszystkie książki z tej serii i ta jest starannie napisana i godna polecenia.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajdują się 24 zdjęcia oraz 3 mapli i plany.

Wola

Autor: Karol Mórawski, Krzysztof Oktabiński, Lidia Świerczek
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2000
Ilość stron: 232

Opis:
Przewodnik historyczny po miejscach walk i straceń z dni Powstania Warszawskiego (tak brzmi podtytuł). W pierwszej części krótko przedstawione są działania powstańcze na Woli, następnie zaś alfabetycznie wymienione są miejsca pamięci związane z walkami oraz z martyrologią ludności cywilnej, wszystkie ze zwięzłym opisem danych wydarzeń. W książce znajdują się też mapy Woli, zdjęcia miejsc pamięci oraz - co szczególnie cenne - chronologiczny wykaz egzekucji wykonanych podczas "rzezi Woli". Rzetelna pozycja, nie tylko dla zainteresowanych tą dzielnicą.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajduje się 31 zdjęć oraz 7 mapek i planów.

Żoliborz-Bielany

Autor: Karol Mórawski, Krzystof Oktabiński, Lidia Świerczek
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1999
Ilość stron: 144

Opis:
Przewodnik historyczny po miejscach walk i straceń z dni Powstania Warszawskiego (tak brzmi podtytuł). W pierwszej części krótko przedstawione są działania powstańcze na Żoliborzu, następnie zaś alfabetycznie wymienione są miejsca pamięci związane z walkami oraz z martyrologią ludności cywilnej, wszystkie ze zwięzłym opisem danych wydarzeń. Ponadto w książce znajdują się mapy Żoliborza oraz zdjęcia miejsc pamięci i proporców żoliborskich oddziałów. Solidna praca, dobra na planowanie spaceru po powstańczym Żoliborzu.

Uwagi:
- Książka należy do serii "Warszawskie Termopile".
- W książce znajdują się 33 zdjęcia oraz 8 mapek i planów.

Kanały. Łączność dowodzenia i ewakuacje na trasach południowych

Autor: Elżbieta Ostrowska
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2003
Ilość stron: 148

Opis:
Dobre opracowanie dotyczące łączności kanałowej pomiędzy Mokotowem, a Śródmieściem Południowym (i nie tylko). Książka jest rozwinięciem wątku kanałowego ze wspomnień autorki W Alejach spacerują "Tygrysy", przy czym tu nieco większy nacisk został położony na część faktograficzną. Omówione zostały m.in.: działanie Okręgowej Składnicy Meldunkowej "S" w Śródmieściu Południowym, nawiązanie łączności kanałowej z Mokotowem, ewakuacja kanałami z Ochoty, organizacyjne kwestie dotyczące poruszania się po kanałach (zagrożenia, przepustki etc.), przeprawa kpt. Kaługina, ewakuacja kanałami z Mokotowa. Całość napisana bardzo sprawnie, dobre źródło wiedzy o kanałach w Powstaniu.

Uwagi:
- Książka zawiera ponad 100 zdjęć, z czego większość to zdjęcia portretowe zamieszczane na marginesach wraz z krótką informacją na temat danej osoby; ponadto można znaleźć też kilka mapek i schematów organizacyjnych.

Kanały w Powstaniu Warszawskim

Autor: Krystyna Wyczańska, Jan Rossman, Tymoteusz Duchowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 176

Opis:
Niewielkie i odrobinę chaotyczne opracowanie dotyczące wykorzystania kanałów w Powstaniu Warszawskim. Przedmowę napisał Jan Rossman, w dalszej części książki można znaleźć wyrywkowe omówienie łączności kanałowej na Żoliborzu oraz relacje i fragmenty innych książek dotyczące kanałów (m.in. Zawodny, Kaczyńska, Podlewski). Szkoda, że trochę nie widać tu żadnej myśli przewodniej w kompozycji, niemniej poszczególne informacje są dość interesujące, więc zainteresowani tematyką mogą zajrzeć do tej pozycji.

Uwagi:
- W książce znajduje się kilka dokumentów, m.in. wnioski odznaczeniowe.

Powstanie Warszawskie. Zarys podłoża politycznego i dyplomatycznego

Autor: Jan M. Ciechanowski
Pierwsze wydanie: Londyn 1971
Ilość stron: 536

Opis:
Kompleksowe opracowanie dotyczące procesu podjęcia decyzji o wybuchu Powstania oraz jej tła politycznego. W kolejnych rozdziałach autor omawia: polski ruch oporu; stosunek Wielkiej Trójki do Polski; plan "Burza" z perspektywy polskiej i londyńskiej oraz jego realizację na Kresach; moment decyzji o wybuchu Powstania i jej motywy oraz stosunek do niej władz w Londynie. Ciechanowski jest zdania, że Powstanie było dużym z błędem z uwagi na brak przygotowania zarówno politycznego jak i militarnego i bardzo rzeczowo swoją tezę argumentuje. Zdaje się też sądzić, że Polska powinna wtedy za wszelką cenę szukać porozumienia ze Związkiem Radzieckim. Można się z autorem nie zgadzać w kwestii oceny Powstania, ale jeśli ktoś jest zainteresowany aspektami politycznymi, książkę na pewno powinien przeczytać, bo to ważny głos w sporze o sens Powstania.

Uwagi:
- Auto brał udział w Powstaniu Warszawskim - jeśli ktoś zna dokładny przydział, proszę o kontakt.

poniedziałek, 1 października 2007

Tędy przeszła śmierć

Autor: Bronisław Troński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1956
Ilość stron: 356

Opis:
Fabularyzowane wspomnienia "Jastrzębia", Powstańca ze Zgrupowania "Leśnik", jedne z pierwszych jakie ukazały się w wydaniu książkowym po wojnie. Autor walczył na Woli, Starym Mieście, następnie przeszedł kanałami do Śródmieścia i brał udział w obronie Czerniakowa, po upadku którego opuścił miasto razem z ludnością cywilną. Książka ma formę dziennika obejmującego okres od 1 sierpnia do 24 września. Jedne z ciekawszych powstańczych wspomnień, bardzo dobrze napisane - do polecenia dla każdego.

Uwagi:
- Książka zawiera 58 zdjęć z Powstania

Starówka w ogniu

Autor: Zbigniew Wróblewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1986
Ilość stron: 374

Opis:
Beletrystyka dotycząca losów powstańczej Starówki. Głównie bohaterowie to mieszkańcy Starego Miasta, zarówno cywile jak i żołnierze "Łukasińskiego", "Gozdawy", AL i innych oddziałów. Autor stara się oddać atmosferę dzielnicy i charakter jej mieszkańców, osadzając przy tym fabułę zupełnie nieźle w powstańczych realiach (fikcyjni są tylko główni bohaterowie, oddziały, dowódcy i ważniejsze wydarzenia są autentyczne). Czy udało się natomiast dobrze oddać atmosferę Powstania - każdy powinien ocenić sam; na pewno zaś książka napisana jest sprawnie i wciąga, więc warto po nią sięgnąć.

Uwagi:
- Książka jest w kontynuacją "U nas na Starówce" tego samego autora, ale można ją też traktować jako samodzielną całość.

niedziela, 30 września 2007

Powstańczym szlakiem walczącego Żoliborza

Autor: Bohdan Grzymała-Siedlecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1988
Ilość stron: 128

Opis:
Wydany przez PTTK przewodnik-gawęda po powstańczym Żoliborzu. W pierwszej części autor opowiada o dawniejszej historii tej dzielnicy, natomiast w drugiej o przebiegu Powstania na Żoliborzu, nie zachowując przy tym porządku chronologicznego, lecz omawiając po kolei (w kolejności geograficznej) poszczególne fragmenty dzielnicy i ich powstańcze dzieje. Wszystko robione niewątpliwie z sercem (co oznacza i czasami szczyptę patosu), całość daje całkiem niezły ogólny obraz Powstania na Żoliborzu oraz jest znakomitym planem spaceru po tej dzielnicy szlakiem walk powstańczych. Ponadto pozycja jest cenna, bo niewiele jest literatury dotyczącej Powstania w tej dzielnicy.

Uwagi:
- W książce znajduje się kilkanaście ilustracji oraz plan Żoliborza.

Dwa wrześnie

Autor: Halina Krahelska
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1983
Ilość stron: 158

Opis:
Niewielka objętościowo książeczka dotycząca udziału kobiet w obronie Warszawy we wrześniu 1939 roku oraz w Powstaniu Warszawskim. Część powstańcza podzielona jest rozdziały dotyczące poszczególnych dzielnic, każdy składa się głównie z relacji kobiet-Powstańców, m.in. Barbary Gac-Chylińskiej "Bogny" z batalionu "Zośka" (bardzo obszerne relacje), Stefanii Engelhardt "Marii" z plutonu "Rygla" (w formie dziennika); dr Urszuli Niepokoyczyckiej (jej relacje są także w pierwszej części) i innych. Zgrabnie napisane, zainteresowani tematem powinni sięgnąć po tę pozycję.

Uwagi:
- Autorka była siostrą Krystyny Krahelskiej "Danuty", sanitariuszki z "Baszty", autorki "Hej chłopcy, bagnet na broń!".

Lato 1944

Autor: Włodzimierz Rosłoniec
Pierwsze wydanie: Kraków, 1989
Ilość stron: 180

Opis:
Wspomnienia "Karskiego", Powstańca z Grupy Bojowej "Krybar". Autor walczył początkowo w Śródmieściu Północnym, następnie na Powiślu, a po jego upadku brał udział w obronie przyczółka czerniakowskiego, podczas której odniósł ranę i został przetransportowany na prawy brzeg Wisły. Książka ma formę dziennika, obejmującego okres od 23 lipca do 25 października. Niezła pozycja, po którą powinni sięgnąć przede wszystkim zainteresowani dziejami "Krybara"

Uwagi:
- Książka zawiera 44 zdjęcia (portretowe i z Powstania).

sobota, 29 września 2007

62 dni bez porucznika "Rygla"

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Hove, 1993
Ilość stron: 140

Opis:
Opracowanie dotyczące plutonu "Rygla" ze Zgrupowania "Bartkiewicz". Przedstawione są tu dzieje oddziału przez całe Powstanie, m.in.: godzina "W" i śmierć dowódcy, por. Kazimierza Pogorzelskiego "Rygla"; walki o PAST-ę (przed jej zdobyciem); udział w zdobyciu Komendy Policji i Kościoła św. Krzyża; służba jako oddział osłonowy ppłk. "Radwana"; kapitulacja. W jednym rozdziale mowa jest też o Janie Potulickim - "Rafale Olbromskim" i jego drużynie "Rafałków", która należała do plutonu "Rygla", ale zaraz przed Powstaniem została przeniesiona do "Krybara". Ponadto w bardzo skrótowy sposób została przedstawiona działalność plutonu w konspiracji, a w aneksie są 3 dokumenty oraz stan osobowy oddziału. Całość sprawnie napisana i ubarwiona relacjami Powstańców, dobre źródło wiedzy o wycinku Powstania w Śródmieściu Północnym.

Uwagi:
- Atutem książki są 94 zdjęcia, w większości mało znane powstańcze fotografie Ireny Kummant-Skotnickiej. Są także 3 mapki.

piątek, 28 września 2007

Z Tasiemką na czołgi

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1979
Ilość stron: 232

Opis:
Wspomnienia "Julka", jednego z najmłodszych obrońców Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych i zarazem pierwsza książka kronikarza tej staromiejskiej reduty. Autor bardzo plastycznie kreśli postaci swoich kolegów z drużyny (w tym dowódcy Romana Marchla "Roma") oraz przebieg obrony gmachu PWPW aż do upadku 28 sierpnia. Na końcu książki znajdują się krótkie biogramy wybranych osób. Znakomita pozycja, autor jest obdarzony naturalnym talentem narracyjnym - do polecenia na początki przygody z Powstaniem, a także jako pierwsza lektura dotycząca obrony PWPW.

Uwagi:
- W książce znajdują się 33 zdjęcia, głównie portretowe i powojenne; nie ma natomiast niestety indeksu osobowego.
- "Tasiemka" z tytułu to pseudonim Jerzego Jurkowskiego, z którym autor wspólnie walczył na Starówce.

W szeregach "Baszty"

Autor: Tadeusz Kubalski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1969
Ilość stron: 380

Opis:
Wspomnienia "Zbroi", żołnierza kompanii K-1 pułku "Baszta". Pierwsza część książki poświęcona jest konspiracji autora na Żoliborzu, druga natomiast jego udziałowi w Powstaniu na Mokotowie. Na końcu znajduje się schemat organizacyjny "Baszty" oraz lista osobowa żołnierzy. Pozycja przede wszystkim dla zainteresowanych mokotowskim fragmentem Powstania, ale z uwagi na to, że jest dobra literacko, może po nią sięgnąć każdy.

Uwagi:
- Książka zawiera 78 zdjęć z czasów okupacji i Powstania oraz 3 dobre mapki.

czwartek, 27 września 2007

Pamięć o batalionie Armii Krajowej "Miotła"

Autor: Antoni Olszewski, Jan Romańczyk, Roman Staniewski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2000
Ilość stron: 142

Opis:
Niewielkie, ale bardzo ciekawe opracowanie dotyczące miejsc pamięci związanych z batalionem "Miotła" oraz kwatery oddziału na Cmentarzu Wojskowym. Zawiera krótką historię batalionu oraz pododdziałów wchodzących w jego skład; następnie historię kwatery "Miotlarzy", jej dokładny plan oraz krótkie informacje o pochowanych na niej Powstańcach. Na końcu książki znajdują się fotografie tablic poświęconych pamięci "Miotły", a także lista członków Środowiska byłych żołnierzy AK batalionu "Miotła". Dobrze by było, żeby podobne opracowania powstały też o innych oddziałach, których kwatery znajdują się na Powązkach - na razie jest jeszcze tylko o "Zośce".

Uwagi:
- Wszyscy autorzy książki byli żołnierzami "Miotły" (pseudonimy kolejno: "Wilk", "Łukasz Łata", "Stanisław Kwiatkowski").
- Książka zawiera 38 kolorowych zdjęć.

Pod okupacją i w Powstaniu

Autor: Tadeusz Przystojecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 202

Opis:
Wspomnienia "Lecha Żelaznego", dowódcy I batalionu w Zgrupowaniu "Chrobry II". Napisane w latach siedemdziesiątych, krótko przed śmiercią Przystojeckiego, wydane 20 lat później; obejmują okres od konspiracji w Zjednoczonych Organizacjach (w ich skład wchodził m.in. Miecz i Pług oraz Zbrojne Pogotowie Narodu), poprzez walki powstańcze w Śródmieściu Północnym, aż do niewoli. Autor ma specyficzny styl narracji (przykładowo nadużywa wykrzykników), ale czyta się to nieźle, także dlatego, że nie jest to typowy pamiętnik, ale raczej zbiór luźnych wspomnień - każdy rozdział poświęcony jest jednemu wydarzeniu i stanowi samodzielną całość. Nie tylko dla zainteresowanych "Chrobrym II".

Uwagi:
- W książce znajduje się 21 zdjęć z Powstania, portretowych i fotokopii dokumentów.

"Wróbel" z "Kamieni na szaniec"

Autor: Juliusz Bogdan Deczkowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1992
Ilość stron: 136

Opis:
Książka niezwiązana bezpośrednio z Powstaniem (jest tylko krótka wzmianka o zdobyciu Gęsiówki), ale dotycząca jednego z bardziej znany powstańczych batalionów, a konkretniej wycinka jego dziejów konspiracyjnych, dotyczących osoby "Laudańskiego" - autora oraz tytułowego "Wróbla" - Jerzego Horczaka. Opisane są tu m.in. pobyt "Laudańskiego" na Pawiaku oraz brawurowa ucieczka "Wróbla" z otoczonego magazynu broni. Są też opisane powojenne losy bohaterów. Większość treści pokrywa się z książką Wspomnienia żołnierza baonu AK "Zośka", niemniej zainteresowani tym oddziałem powinni sięgnąć i po tę pozycję.

Uwagi:
- W książce znajduje się 20 ilustracji: m.in. zdjęcia portretowe i rodzinne oraz plan budynku w którym "Wróbel" stoczył swoją walkę.

Moje powstanie, wtedy i teraz

Autor: Bolesław Taborski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 280

Opis:
Wspomnienia oraz refleksje "Juliusza", żołnierza mokotowskiej "Baszty". W pierwszej części opublikowany jest skrótowy pamiętnik autora pisany w Powstaniu, przy każdym dniu jest też obszerny komentarz wraz z uzupełnieniami. W drugiej części natomiast zebrana jest powojenna publicystyka B. Taborskiego, w której prezentuje zdecydowane stanowisko, że Powstanie było dużym błędem. Są też artykuły o powstańczych poetach: Baczyńskim, Stroińskim, Gajcym; poezja autora; oraz refleksje na temat obchodów 50 rocznicy Powstania. Kontrowersyjna pozycja, z uwagi na ostrość sądów autora, ale można po nią sięgnąć, zarówno dla samego pamiętnika, jak i dla wysłuchania głosu w sporze o sens Powstania.

Uwagi:
- Książka zawiera 36 zdjęć (portretowe, z Powstania, powojenne) oraz reprodukcję dobrze oddającego poglądy autora rysunku Andrzeja Mleczki, na którym jeden z dwóch uciekających przed gradem strzał rycerzy mówi: "Mam już dość tych cholernych zwycięstw moralnych".

środa, 26 września 2007

Dzienniki z Powstania Warszawskiego

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Warszawa, ?
Ilość stron: 196

Opis:
Pamiętniki z Powstania pisane przez siedmiu ludzi pióra: Leopolda Buczkowskiego, Marię Dąbrowską, Karola Irzykowskiego, Stefanię Podhorską-Okołów, Marię Rodziewiczównę, Eugeniusza Szermentowskiego, Larysę Zajączkowską-Mitznerowa. Różne w formie i w treści - przykładowo Rodziewiczówna pisała króciutkie notki każdego dnia, głównie używając równoważników zdań; z kolei na przykład dziennik Szermentowskiego jest bardzo rozbudowany. Generalnie - ciekawa pozycja, pokazuje Powstanie z trochę innej strony, do polecenia szczególnie zainteresowanym losami ludności cywilnej.

Uwagi:
- Każdy rozdział opatrzony jest informacją o autorze dziennika.
- Jeśli ktoś wie, w którym roku pierwszy raz wydano tę książkę, proszę o kontakt.

Jak zdobyć Kościół św. Krzyża i Komendę Policji

Autor: Jan Piotrowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 356

Opis:
Wspomnienia "Lewara", dowódcy kompanii w Grupie Bojowej "Krybar". Krótko omówione są korzenie oddziału oraz konspiracja przed Powstaniem, następnie zaś walki kompanii w kwadracie ulic: Krakowskie Przedmieście, Traugutta, Mazowiecka, Świętokrzyska. W szczególności dokładnie opisane jest zdobycie tytułowych Kościoła św. Krzyża i Komendy Policji (w aneksie jest nawet dokładny plan ataku). Na końcu książki znajdują się uzupełnienia i poprawki do książki Adama Borkiewicza Powstanie warszawskie, historia utrwalania pamięci o Grupie Bojowej "Krybar" po Powstaniu oraz lista żołnierzy kompanii "Krybar". Cenna pozycja, bo napisana przez dowódcę powstańczej kompanii. Literacko nie jest wybitna, ale z uwagi na część merytoryczną nie do pominięcia dla zainteresowanych walkami w tym rejonie.

Uwagi:
- Książka zawiera 65 zdjęć (portretowych, z Powstania i z lat powojennych) oraz 7 dobrych mapek-szkiców.
- Początkowo książka miała być monografią kompanii "Lewar", śmierć autora w 1984 r. jednak udaremniła te plany, a drukiem wspomnienia ukazały się dopiero 10 lat po jego śmierci.

Śladami walk żołnierzy VII-go Zgrupowania AK "Ruczaj" w Powstaniu Warszawskim 1944 r.

Autor: Mieczysław Ćwikowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1998
Ilość stron: 208

Opis:
Monografia Zgrupowania "Ruczaj" walczącego w Śródmieściu Południowym. Podzielona na 9 rozdziałów, poświęconych kolejno: pierwszemu dniu Powstania; reorganizacji Zgrupowania (w tych dwóch rozdziałach są też opisane wszystkie oddziały wchodzące w skład zgrupowania); walkom w sierpniu (w tym zdobyciu siedziby dowództwa SS i Policji w Al. Ujazdowskich); zdobyciu "małej Pasty"; walkom we wrześniu; poszczególnym epizodom walk (gołębiarze, zrzuty, pojedyncze wydarzenia); kapitulacji i niewoli; służbom sanitarnym w Śródmieściu Płd. W ostatnim rozdziale natomiast zebrane są dokumenty (głównie rozkazy) oraz relacje żołnierzy "Ruczaja". Na końcu książki znajduje się lista żołnierzy zgrupowania. Rzetelna pozycja, dobrym pomysłem było zebranie treści nie tylko chronologicznie, ale także tematycznie. Do polecenia wszystkim zainteresowanym walkami w Śródmieściu Płd.

Uwagi:
- W książce nie ma niestety żadnych zdjęć, jest natomiast mapka rejonu walk "Ruczaja".
- Autor był żołnierzem Zgrupowania "Ruczaj" (pseudonim: "Zbigniew").

Elektrownia. Reduta Powstania Warszawskiego

Autor: Zygmunt Zonik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1995
Ilość stron: 264

Opis:
Monografia dotycząca wojennych dziejów warszawskiej Elektrowni. Autor zaczyna od opisania jak dziś wygląda jej budynek na Powiślu, po czym opisuje jej losy od września 1939; poprzez okupację, kiedy Elektrownia funkcjonowała w utrudnionych przez okupanta warunkach; do Powstania Warszawskiego. Dokładnie opisane jest zdobycie Elektrowni, a następnie utrzymywanie tej reduty przy jednoczesnym dostarczaniu prądu walczącej Warszawie (do 4 września) oraz upadek 6 września; a także skrótowo losy Powstańców po utracie Powiśla. Na końcu książki znajduje się lista pracowników Elektrowni poległych i zamordowanych w latach 1939-1945 oraz lista odznaczonych VM i KW. Całość jest dobrze i przystępnie napisana, bardziej jak gawęda niż sucha książka historyczna (bez szkody dla faktów jednak), ubarwiona też jest relacjami powstańczymi. Dla zainteresowanych tematem pozycja obowiązkowa, mogą też po nią sięgnąć inni,

Uwagi:
- W książce znajduje się kilkadziesiąt zdjęć.

W Alejach spacerują "Tygrysy"

Autor: Elżbieta Ostrowska
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1973
Ilość stron: 340

Opis:
Wspomnienia "Eli", Elżbiety Grossówny-Ostrowskiej, dowódcy Okręgowej Składnicy Meldunkowej "S". Poświęcone przede wszystkim łączności w Powstaniu i dające o niezły obraz jej ważnej części: przez "S" przechodziły meldunki między Mokotowem (połączenie kanałowe), Czerniakowem i Śródmieściem. Największą zaletą książki jest jednak nie tyle ów obraz, ale znakomite pióro autorki, dzięki któremu czyta to się świetnie. Do polecenia dla każdego, dobra książka na początki przygody z Powstaniem.

Uwagi:
- W książce znajduje się 59 zdjęć: fotokopii dokumentów, zdjęć portretowych oraz z Powstania.
- Ciekawym zabiegiem literackim użytym w książce jest wtrącanie do głównego tekstu krótkich fragmentów kursywą, będących czymś w rodzaju tła.

Na barykadach Starówki

Autor: Stefan Śmigielski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1992
Ilość stron: 164

Opis:
Monografia 104. kompanii Związku Syndykalistów Polskich. Zawiera: kalendarium walk oddziału od 1 sierpnia do 2 września, ubarwione licznymi relacjami jego żołnierzy; relacje ze szpitala na Długiej 7; opis losów trójki "warszawskich Robinsonów" z oddziału; skrótowo przedstawione losy żołnierzy który opuścili Starówkę przed jej upadkiem; biogramy dowódcy Kazimierza Puczyńskiego "Wrońskiego" i zastępcy dowódcy Witolda Potza "Koperskiego"; dokładny schemat organizacyjny oddziału wraz z listą osobową Powstańców. Oprócz tego w tekście znajdują się 24 rysunki - część to reprodukcje dokumentów, natomiast większość to fenomenalne mapki i szkice wykonane ręką autora, bardzo szczegółowe i bardzo eleganckie. Całość jest świetnym opracowaniem, godnym polecenia nie tylko zainteresowanym udziałem syndykalistów w Powstaniu.

Uwagi:
- Na końcu książki znajduje się 123 zdjęć: portretowych, powojenne fotografie miejsc walk oddziału oraz fotokopie dokumentów. Jest wśród nich także jedyne zachowane zdjęcie z Powstania dotyczące oddziału, a także rękopis jednej ze stron książki (autor zasługuje na "szóstkę" z kaligrafii).
- Autor był żołnierzem 104, kompanii (pseudonim: "Sielski").

Smak Głodu

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1996
Ilość stron: 288

Opis:
Podtytuł książki brzmi: III Batalion AK "Gurt" po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Dzień po dniu przedstawione są tu losy żołnierzy "Gurta" w obozach jenieckich: Sandbostel, Lamsdorf, Langwasser, Salzburg, Muehlberg, Murnau, Chemnitz, Oberlagen i wielu innych, a także losy "warszawskich Robinsonów" z "Gurta". Oprócz tego w książce znajdują się różne dokumenty (m.in. spis "Gurtowców" więzionych w obozach, kilka listów z obozu), zarys historii batalionu oraz obszerny słownik biograficzny. Bardzo ciekawa pozycja, poruszająca stosunkowo mniej znany aspekt tematu Powstania.

Uwagi:
- W książce znajduje się 95 zdjęć oraz rysunków (głównie wykonanych w obozach).

Między Marszałkowską i Żelazną, Al. Sikorskiego i Pańską

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 294

Opis:
Monografia IV Zgrupowania "Gurt" (wyrosłego z batalionu "Gurt"). W pierwszej części książki opisane są walki oddziału dzień po dniu (m.in. skromny udział "Gurtowców" w zdobywaniu PAST-y), z gęstymi cytatami z relacji Powstańców; w drugiej zaś wymienione są pododdziały bojowe i pododdziały zaplecza, każdy z listą osobową i ogólnym opisem działań. Pozostałą część książki zajmują dokumenty, głównie rozkazy dzienne. Na końcu jest jeszcze lista poległych żołnierzy zgrupowania oraz lista walczących w nim kobiet. Książka ma ubogą szatę graficzną (bardziej przypomina skrypt akademicki), ale od strony merytorycznej wiele zarzucić nie można. Dla zainteresowanych "Gurtem" podstawowa lektura.

Uwagi:
- W książce znajduje się 126 zdjęć (głównie portretowych oraz z Powstania) oraz 3 słabej jakości mapki.

Królewska 16

Autor: Maciej Kledzik
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1984
Ilość stron: 216

Opis:
Opracowanie dotyczące budynku przy ul. Królewskiej 16, znajdującego się blisko skrzyżowania Królewskiej z Marszałkowską, wówczas zaraz koło gmachu giełdy. W czasie okupacji prowadzona była w nim działalność konspiracyjna - znajdowała się tam wytwórnia "filipinek" oraz filia firmy "Bracia Pakulscy", jedno z ogniw komórki legalizacyjnej Stanisława Jankowskiego "Agatona". Z kolei w Powstaniu była to najbardziej wysunięta na północ placówka Śródmieścia Północnego, otoczona z trzech stron przez Niemców. Autor opisuje powstańcze losy budynku dzień pod dniu, w tym m.in. przebicie oddziału z batalionu "Zośka" do Śródmieścia widziane od strony Powstańców śródmiejskich. Bardzo dobrze napisana i wciągająca książka, oparta w znacznej mierze na - także cytowanych - relacjach Powstańców.

Uwagi:
- W książce znajduje się 52 zdjęć (budynku, z Powstania, portretowych i fotokopii dokumentów) oraz dwie mapki dotyczące próby przebicia do Śródmieścia.

Nadludzkiej poddani próbie

Autor: Joanna K.M. Hanson
Pierwsze wydanie: Cambridge 1982
Ilość stron: 276

Opis:
Dobrze udokumentowane opracowanie dotyczące ludności cywilnej w Powstaniu Warszawskim. Podzielone na trzy główne części: w pierwszej omówiony jest wybuch Powstania i jego konsekwencje dla cywilów (w tym masakra na Woli); w drugiej przebieg Powstania w poszczególnych dzielnicach (z perspektywy ludności cywilnej); a w trzeciej ogólnie przedstawione zostało życie w powstańczej Warszawie (administracja, infrastruktura, prasa i życie religijne). Zwarta, krótka i treściwa praca - znakomita jako pierwsza lektura o ludności cywilnej, dla ogólnego zapoznania się z tematem.

Uwagi:
- Opracowanie to było pracą doktorską autorki, obronioną w 1978 r. w Londynie - w wersji pierwotnej dodany był rozdział o okupacji hitlerowskiej w Warszawie.
- Pierwsze polskie wydanie ukazało się w 1989 roku.

Strzelec batalionu „Parasol”

Autor: Ryszard Sas
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 288

Opis:
Wspomnienia „Krysi”, żołnierza batalionu „Parasol”. Zawierają właściwie cały okres życia autora, pierwsza część zawiera okres do końca wojny: od dzieciństwa, poprzez konspirację, aż do Powstania, w którym "Krysia" przebył szlak bojowy: Wola – Stare Miasto – Czerniaków, a później po odniesieniu rany został ewakuowany łodzią na drugi brzeg Wisły. W drugiej części natomiast opisuje represje jakie dosięgnęły go ze strona PRL (ciężkie śledztwo, więzienie), a następnie swoje życie prywatne, a w tym też zawodowe jako żołnierza, pułkownika LWP. Oprócz wspomnień, w książce znajduje się też krótkie kalendarium najważniejszych walk "Parasola", kilka mapek (przedruki z książki Stachiewicza), lista poległych "Parasolarzy" oraz kilka wierszy Józefa Szczepańskiego "Ziutka". Dość ciekawa pozycja, szczególnie dla zainteresowanych "Parasolem".

Uwagi:
- W książce znajduje się 46 zdjęć z całego życia autora, w tym zdjęcia z Powstania oraz zdjęcia miejsc pamięci batalionu.

Garłuch – opowieść o siódmym pułku piechoty Armii Krajowej 1939-1944

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2004
Ilość stron: 200

Opis:
Opracowanie dotyczące pułku „Garłuch”, który wykrwawił się pierwszego dnia Powstania podczas nieudanego ataku na Okęcie. W pierwszej części książki przedstawiony jest rodowód oddziału i jego organizowanie się oraz jego działalność w konspiracji. W drugiej natomiast szczegółowo opisane są dni krótko przed Powstaniem oraz godzina „W”, w której „Garłuch” atakował lotnisko na Okęciu. Po tym ataku oddział przestał istnieć jako samodzielna jednostka. Dodatkowo autor w skrócie opisuje w jakich innych jednostkach walczyli „Garłuchowcy” w Powstaniu: „Parasolu”, „Baszcie”, „Chrobrym II” i in. Na końcu książki znajduje się lista żołnierzy oddziału oraz lista poległych. Solidne opracowanie, mimo, że zachowało się bardzo mało dokumentów (oparte jest głównie na relacjach).

Uwagi:
- W książce znajduje się 137 zdjęć, niemal wyłącznie portretowych.
- Jednym z żołnierzy „Garłucha” był Papcio Chmiel, czyli Henryk Chmielewski (pseudonim: „Jupiter”) - w książce znajduje się również jego relacja (nie dotarł na koncentrację, zatrzymany po drodze przez Niemców).

Sierpień przez całe życie

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 208

Opis:
Nietypowa książka w literaturze powstańczej, bo traktująca w zasadzie nie tyle o samym Powstaniu, co o „życiu Powstaniem” po wojnie. Juliusz Kulesza, Powstaniec i autor kilku znakomitych książek o obronie PWPW i poszczególnych oddziałach, pisze o miejscu jakie w jego życiu zajmowało Powstanie, o spojrzeniu na Powstanie z perspektywy pięćdziesięciu lat, o powojennych spotkaniach z kolegami z oddziału i nie tylko, o poszukiwaniu różnych informacji dotyczących walczącej Warszawy i jej żołnierzy, o środowiskach żołnierzy AK, o problemach z ustalaniem prawdziwej wersji wydarzeń na podstawie różnych relacji etc. Znakomita książka, autor ma wspaniały dar narracji, a i opowiada o ciekawych rzeczach, dlatego zdecydowanie do polecenia każdemu zainteresowanemu Powstaniem i nie tylko.

Uwagi:
- W książce znajduje się 35 dobrej jakości zdjęć, portretowych, z czasów wojny oraz z czasów powojennych.
- Książka ukazała się dzięki wsparciu finansowemu Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.

wtorek, 25 września 2007

Batalion Armii Krajowej Oaza

Autor: Leszek Kamiński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 352

Opis:
Monografia batalionu "Oaza" walczącego na Dolnym Mokotowie. Specyficznie skonstruowana: składa się z 96 krótkich rozdziałów, które opisują najpierw przedpowstaniową historię oddziału, a następnie dzień po dniu walki w Powstaniu, ubarwione relacjami Powstańców - rozdziały te przeplatane są informacjami o poszczególnych oddziałach i pododdziałach, akcjach, szpitalach itp. Na końcu książki znajdują się: lista uczestników przepraw przez Wisłę, lista odznaczonych oraz listy żołnierzy przebywających po Powstaniu w obozach jenieckich. Niezbyt porywająca pozycja (najciekawsze w niej są relacje), ale rzetelna - jeśli ktoś interesuje się tematem, zdecydowanie powinien po nią sięgnąć.

Uwagi:
- Autor był żołnierzem "Oazy" (pseudonim: "Leszek")
- Książka nie zawiera żadnych zdjęć ani mapek, nie ma też niestety indeksu osobowego postaci wymienionych w tekście.

125 Pluton AK VII Zgrupowania "Ruczaj" i jego kadeckie korzenie

Autor: Andrzej Dławichowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 240

Opis:
Niepełna (bez szczegółowej listy osobowej żołnierzy oddziału) monografia 125 plutonu z kompanii "Habdank" Zgrupowania "Ruczaj". Książka podzielona jest na cztery części: w pierwszej przedstawione są przedwojenne korzenie oddziału wywodzącego się z Batalionu Kadeckiego, w drugiej udział w konspiracji, w trzeciej walki toczone w Śródmieściu Południowym, wreszcie w czwartej powojenne losy Powstańców z plutonu. Rzetelna pozycja, ale raczej tylko dla zainteresowanych oddziałem.

Uwagi:
- Autor był łącznikiem w 125 plutonie (pseudonim: "Andrzej").
- Książka zawiera 132 ilustracje, w tym mapki oraz zdjęcia z Powstania, portretowe i fotokopie dokumentów.
- Ciekawostką jest, że przed wojną w Batalionie Kadeckim byli m.in.: Gustaw Billewicz "Sosna", Wacław Janaszek "Bolek", Maciej Kalenkiewicz "Kotwicz", Jan Wojciech Kiwerski "Oliwa", Stanisław Skalski.

Grupa "Krybar" Powiśle 1944

Autor: Włodzimierz Rosłoniec
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 232

Opis:
Monografia walk toczonych na Powiślu przez oddziały "Krybara". W pierwszej części autor przedstawia skrótowy rodowód "Krybara" oraz działalność konspiracyjną na Powiślu; w drugiej natomiast dzień po dniu, od 1 sierpnia od 6 września opisuje walki toczone w tej dzielnicy, w tym m.in. zdobycie Elektrowni. Oprócz samych walk wspomina też o władzach cywilnych oraz nastrojach i zachowaniach ludności cywilnej. Na końcu książki przytoczonych jest kilka dokumentów z Powstania. Solidne opracowanie, dające niezły obraz walk na Powiślu.

Uwagi:
- W książce znajduje się 200 zdjęć: portretowych, z Powstania oraz fotokopii dokumentów, a także kilka mapek i szkiców.
- Autor walczył w Powstaniu w Grupie "Krybar" (pseudonim: "Karski").

Powstanie Warszawskie 1944

Autor: praca zbiorowa
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1999
Ilość stron: 300

Opis:
Zbiór referatów wygłoszonych latem 1996 roku na Mazurach na polsko-niemieckiej konferencji na temat Powstania Warszawskiego. Z bardziej znanych referentów mamy tu Jana Ciechanowskiego, Włodzimierza Borodzieja, Tadeusza Sawickiego i Grzegorza Mazura. Ciekawą rzeczą są teksty historyków niemieckich - główną zaletą książki jest właśnie przedstawienie także niemieckiego punktu widzenia na Powstanie. Całość jednakże nie jest specjalnie odkrywcza ani porywająca i do polecenia raczej tylko hobbystom. Oprócz referatów jest tu także krótkie opracowanie Edmunda Baranowskiego "Jura" z batalionu "Miotła" dotyczące Zgrupowania "Radosław" oraz 3 dokumenty niemieckie z okresu Powstania: wspomnienia oficerów Hasso Krappego i Hansa Thiene oraz listy z Warszawy Petera Stoeltena.

Uwagi:
- Książka zawiera 26 zdjęć, 5 małych mapek (z czego cztery są przedrukiem z książki "Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim") oraz 3 duże mapy ze źródeł niemieckich.

poniedziałek, 24 września 2007

"Żubry" na Żoliborzu

Autor: Zdzisław Grunwald
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1993
Ilość stron: 304

Opis:
Monografia batalionu "Żubr" z żoliborskiego Zgrupowania "Żywiciel". Przedstawia losy oddziału od czasów okupacji, poprzez godzinę "W", wycofanie się do Kampinosu, powrót na Żoliborz i Marymont, aż do końcowych walk w tej dzielnicy. Skrótowo także omawia powojenny losy "Żubrów". Ponadto w książce znajduje wykaz żołnierzy oddziału, lista poległych i rannych, a także lista odznaczonych orderami VM oraz KW. Pozycja ta jest jedną z niewielu monografii dotyczących oddziałów z Żoliborza, przez co dla zainteresowanych tą dzielnicą - lektura obowiązkowa.

Uwagi:
- Autor brał udział w Powstaniu w szeregach "Żubra (pseudonim: "Zych").
- W książce znajduje się 164 ilustracji (głównie zdjęć portretowych), w tym kilka mapek i szkiców oraz szczegółowy schemat organizacyjny batalionu.

Bataliony Iwo i Ostoja

Autor: Marek Strok
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2005
Ilość stron: 524

Opis:
Monografia śródmiejskich batalionów odwodowych "Iwo" i "Ostoja". W pierwszej części książki przedstawione zostały kolejno: mobilizacja oraz godzina "W" w Śródmieściu Południowym; utworzenie oraz walki batalionu "Iwo" oraz utworzenie i zarys walk batalionu "Ostoja". Następnie w tej pozycji można znaleźć: kilkanaście relacji powstańczych różnej długości; biogramy mjr Jerzego Antoszewicza ps. "Iwo" oraz kpt. Tadeusza Klimowskiego; zdjęcia portretowe żołnierzy obu batalionów, fotokopie dokumentów, zdjęcia z Powstania, obozów jenieckich oraz powojenne; szczegółową listę osobową Powstańców z tych oddziałów oraz bardzo dużą liczbę dokumentów. Solidne źródło wiedzy o batalionach "Iwo" i "Ostoja", ale książka raczej wyłącznie dla zainteresowanych tymi oddziałami.

Uwagi:
- W książce znajduje się 259 zdjęć, głównie portretowych.

Powstanie warszawskie w sierpniu 1944 r.

Autor: Antoni Przygoński
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1980
Ilość stron: 460 + 616

Opis:
Dwutomowe opracowanie marksistowskiego historyka dotyczące podłoża oraz pierwszej połowy Powstania Warszawskiego. Samo to krótkie sformułowanie już wiele mówi o tym, czego można spodziewać się po tej książce. Pierwszy tom zawiera omówienie przyczyn Powstania oraz przebieg walk do 11 sierpnia, drugi zaś od 12 sierpnia do upadku Starówki (być może w planach był jeszcze trzeci tom). Uderzające w tej książce jest równorzędne potraktowanie AK i AL - o obu autor pisze niemal tyle samo, tworząc wrażenie, że ich znaczenie było podobne. Przychylnie przy tym patrzy zarówno na AL oraz rząd lubliński, a nieprzychylnie na dowództwo AK oraz rząd londyński. Mimo wszystko książka nie jest zupełnie bezwartościowa - warto zajrzeć do niej dla opisów poszczególnych walk oraz niektórych ocen autora niedotyczących spraw politycznych. Ale takie wyrywkowe zaglądanie, a tym bardziej lektura całej książki bezwględnie muszą być czynione równolegle z weryfikacją w innych źródłach, bo jako główne źródło wiedzy o Powstaniu Przygoński jest mało wiarygodny (co nie znaczy, że nie zdarza mu się napisać czegoś trafnie). Warto natomiast zajrzeć do książki dla zamieszczonych w niej dokumentów.

Uwagi:
- W książce znajduje się: 6+14 mapek i szkiców; 34 + 46 fotografii z Powstania; 8 +12 fotokopii z prasy powstańczej; 21+54 fotokopii dokumentów.

"Jeleniowcy"

Autor: red. Wojciech Kielanowski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1989
Ilość stron: 328

Opis:
Wspomnienia żołnierzy pułku AK "Jeleń" (taki jest też podtytuł książki). Oddział to nietypowy, bo po nieudanym ataku 1 sierpnia na Al. Szucha rozproszył się w różnych kierunkach i poszczególni żołnierze walczyli w różnych miejscach: część na Mokotowie w szeregach "Baszty", część w batalionie "Golski" oraz Zgrupowaniu "Ruczaj" w Śródmieściu Południowym, część na Woli w fabryce Kamlera, wreszcie część opuściła stolicę i walczyła na obrzeżach Warszawy. Wspomnienia obejmują prawie wszystkie te oddziały i są bardzo różnorodne w formie, całość zaś trochę przypomina książkę ze wspomnieniami "Zośkowców", co samo w sobie jest dobrą rekomendacją. Pozycja zawiera 23 relacje, w tym m.in. ks. Tomasza Rostworowskiego oraz Haliny Krahelskiej, siostry Krystyny.

Uwagi:
- W książce znajdują się 22 zdjęcia oraz 6 mapek dotyczących terenów walk pułku.
- Autor był żołnierzem "Jelenia" (pseudonim: "Zagłoba").

W murach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych

Autor: Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 2003
Ilość stron: 372

Opis:
Rozszerzenie i uzupełnienie książki Reduta PWPW tego samego autora. Juliusz Kulesza dokładniej niż poprzednio opisuje historię gmachu PWPW i jego losy konspiracyjne; następnie zdobycie go w pierwszych dniach Powstania i zacięte walki przez prawie cały sierpień oraz krótko: losy obrońców PWPW zarówno po upadku reduty, jak i późniejsze, powojenne. Przedstawione są także powojenne dzieje gmachu PWPW oraz pielęgnowanie przez włodarzy firmy pamięci Powstaniu. Jak w poprzedniej książce i tutaj są życiorysy wybranych osób oraz wykazy osobowe (uzupełnione) oddziałów walczących w obronie PWPW, novum zaś jest zamieszczenie bardzo dobrej jakości zdjęć. Zdecydowanie bardziej warto sięgnąć właśnie po tę rozszerzoną pozycję.

Uwagi:
- W książce znajduje się 245 zdjęć: przedwojennych, z Powstania, powojennych, portretowych oraz fotokopii dokumentów.

niedziela, 23 września 2007

Powstanie Warszawskie

Autor: Tadeusz Bór-Komorowski
Pierwsze wydanie: Londyn, 1951
Ilość stron: 288

Opis:
Wspomnienia komendanta Armii Krajowej, Tadeusza Komorowskiego ps. "Bór". Napisane parę lat po wojnie, obejmują okres od lipca 1944 r. do wyzwolenia z obozu jenieckiego. Autor bywa niedokładny w szczegółach, całość jednak napisana jest jednak nieźle i jest przyzwoitym kompendium wiedzy o ogólnym przebiegu Powstania. Zawiera też opisy prywatnych przeżyć "Bora", tym cenniejsza więc jako relacja dowódcy AK. Do krajowego wydania przedmowę napisał Norman Davies, natomiast przypisy sporządzili A.K. Kunert i W. Bartoszewski.

Uwagi:
- Do krajowego wydania dołączona jest płyta CD z nagraniami "Bora", jego bliskich i in.
- W krajowym wydaniu znajduje się 76 bardzo dobrej jakości zdjęć "Bora" z wszystkich etapów życia, m.in. unikatowe zdjęcie wspólnie z Hitlerem z Olimpiady 1936 r. i rodzinne fotografie powojenne.

sobota, 22 września 2007

Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim

Autor: red. Czesław Madajczyk
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1974
Ilość stron: 556+712+796+580

Opis:
Trzy-, a właściwie czterotomowe (pierwszy tom ma dwie części) opracowanie dotyczące ludności cywilnej przebywającej w czasie Powstania w Warszawie. Pierwszy, dwuczęściowy tom zawiera relacje uszeregowane według dzielnic, a także dotyczące kwestii ogólnych oraz, co szczególnie interesujące, relacje "warszawskich Robinsonów". W tymże tomie są relacje m.in: Adama Bienia, Stanisława Broniewskiego, Marcelego Porowskiego, Jana Rossmana, Stefana Mirowskiego i wielu innych. W drugim tomie znajdują się wszelkiego rodzaju dokumenty, natomiast trzeci zawiera artykuły z prasy powstańczej, różnego rodzaju odezwy i ulotki. Te przeszło dwa i pół tysiąca stron to fantastyczna skarbnica informacji, wprost nie do przecenienia. Szczególnie ciekawy jest tom pierwszy, z uwagi na to, że pokazuje Powstanie od strony nie wojskowej, lecz z punktu widzenia zwykłych cywilnych warszawiaków. Książka, a w szczególności właśnie ten tom - absolutnie do polecenia każdemu.

Uwagi:
- Tom 1 zawiera 55+63 zdjęć ludności cywilnej z okresu Powstania; tomy 2 i 3 zawierają odpowiednio 14 i 55 fotokopii dokumentów, prasy itp.

- Do drugiej części tomu 1 dołączone są cztery bardzo duże i starannie wykonane mapy: miejsc egzekucji ludności cywilnej oraz położenia Powstania kolejno na początku sierpnia, 2. września, pod koniec września.

Batalion "Kiliński" AK 1940-1944

Autor: Bronisław Lubicz-Nycz
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1986
Ilość stron: 304

Opis:
Niepełna monografia dotycząca batalionu liniowego "Kiliński". Zawiera historię oddziału od jego sformowania w 1940 roku i opis działalności konspiracyjnej; natomiast z samego Powstania opisane są jedynie wydarzenia krótko sprzed godziny "W", zdobycie Prudentialu oraz - najobszerniej - zdobycie budynku PAST-y. Ponadto w książce znajduje się kilkanaście dokumentów dotyczących oddziału oraz pięć relacji jego żołnierzy. Szkoda, że walki powstańcze zostały przedstawione tak skrótowo - pod tym względem cenniejsze są wspomnienia rtm. Leliwy-Roycewicza; w żadnej z tych dwóch pozycji nie ma jednak niestety listy żołnierzy batalionu. Jeśli jednak ktoś zainteresowany tym oddziałem, można sięgnąć i po tę pozycję.

Uwagi:
- Książka zawiera 269 fotografii, w większości portretowych oraz mapkę terenu walk "Kilińskiego".

Powstanie warszawskie

Autor: Lesław M. Bartelski
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1965
Ilość stron: 232

Opis:
Zwięzłe opracowanie dotyczące całości Powstania i starające się dać ogólny obraz tego co działo się w Warszawie w 1944 roku. W zasadzie można by je polecić jako pierwszą ogólną lekturę o Powstaniu, gdyby nie fakt, że została napisana w latach 60-tych i przez to ma spore skrzywienie ideologiczne. Dowódcy Powstania przedstawieni są niezwykle krytyczne i nie jest to merytoryczna, rzeczowa krytyka; natomiast udział Armii Ludowej w walkach został nadmiernie wyeksponowany (choć Bohdan Czeszko w przedmowie pisze, że i tak niewystarczająco). Jednakże przy tych zastrzeżeniach i pamiętaniu o konieczności "filtrowania" tekstu z polityki, książkę można przeczytać, bo same wydarzenia z Powstania zostały przedstawione w miarę ciekawie i spójnie.

Uwagi:
- W książce znajduje się 19 zdjęć, także mniej znanych.

Batalion "Dzik"

Autor: Tadeusz Okolski, Juliusz Kulesza
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 522

Opis:
Monografia batalionu Wojskowej Służby Ochrony Powstania "Dzik", walczącego na Starym Mieście. Głównym autorem książki jest dowódca batalionu, Tadeusz Okolski ps. "Dzik", natomiast po jego śmierci tekst opracował Juliusz Kulesza. Znaleźć tu można: powstańczą historię oddziału i opis ważniejszych walk; bardzo bogate archiwum - z Powstania ocalała niemal kompletna dokumentacja, która jest tu przytoczona zarówno w druku, jak i na fotokopiach; wspomnienia żołnierzy "Dzika" (28 różnej długości relacji); skład organizacyjny oddziału oraz listę żołnierzy batalionu; biogramy niektórych oficerów. Praca cenna po pierwsze dlatego, że przybliża dzieje stosunkowo mało znanego oddziału, a po drugie z uwagi na bardzo liczne dokumenty z Powstania.

Uwagi:
- Książka zawiera 235 zdjęć, w tym fotokopie dokumentów, zdjęcia portretowe i zdjęcia powojenne. Nie ma natomiast fotografii z samego Powstania.

piątek, 21 września 2007

Wicher wolności

Autor: Wacław Zagórski
Pierwsze wydanie: Londyn, 1957
Ilość stron: 392

Opis:
Wspomnienia "Lecha Grzybowskiego", dowódcy II batalionu w Zgrupowaniu "Chrobry II". Autor dzień pod dniu omawia walki w dowodzonym przez siebie rejonie ul. Grzybowskiej, przyjmując przy tym - mimo wysokiego stopnia oficerskiego - punkt widzenia raczej cywila, niż wojskowego. Znakomicie napisana książka, jak słusznie zauważa w przedmowie Gustaw Herling-Grudziński: teoretycznie monotonna, bo na tym odcinku dni Powstania były do siebie podobne, ale w ogóle się tej monotonii nie zauważa. Oprócz głównego tekstu w książce znajdują się "ilustracje słowne", czyli fragmenty wspomnień i innych materiałów z różnych źródeł: wiersze, zapiski z pamiętników oraz dziennik Kurta Hellera, Niemca broniącego PAST-y. Wyjątkowo cenna pozycja - zarówno ze względu na fakt, iż pisał ją dowódca batalionu, ze względu na warstwę merytoryczną jak i ze względu na sprawne pióro autora. Do polecenia nie tylko zainteresowanym batalionem "Chrobry II".

Uwagi:
- W książce znajduje się kilkadziesiąt zdjęć (nie ma wśród nich jednak zdjęcia autora). Dołączone są też dwie mapy - jedna całej Warszawy zaraz sprzed Powstania, a druga terenów walk II batalionu. Ta druga jest o tyle ciekawie wykonana, że na zdjęcie lotnicze terenu zrobione po Powstaniu nałożony został przeźroczysty plan terenu.
- Londyńskie wydanie jest ciekawe dodatkowo z powodu zamieszczonych w nim reklam polonijnych firm zajmujących się wysyłką paczek z lekarstwami i żywnością do Polski (lata 50-te).
- Książka została wydana w Polsce w drugim obiegu w latach 80-tych, nie doczekała się natomiast wznowienia po 1989 roku.

Długa 7 w Powstaniu Warszawskim

Autor: Robert Bielecki
Pierwsze wydanie: Warszawa, 1994
Ilość stron: 120

Opis:
Nietypowa pozycja, bo dotycząca jednego budynku, który nie był redutą powstańczą. Zasługuje on jednak na specjalne opracowanie, bo działo się w nim i w jego okolicach dużo, o czym właśnie opowiada autor. W kolejności chronologicznej są to następujące funkcje budynku oraz wydarzenia: kwatera części batalionu "Wigry", powstańczy szpital, wybuch "czołgu-pułapki", kwatera KG AK, ewakuacja, masakra szpitala. Opisane są też powojenne losy budynku i poszukiwania zmarłych. Ponadto w książce znajdują się: wyjątkowo szczegółowe plany budynku z informacjami gdzie co się wydarzyło; listy personelu medycznego, chorych i rannych, poległych w eksplozji na ul. Kilińskiego i zamordowanych przez Niemców; fotokopie dokumentów i zdjęcia. Jak zwykle u Bieleckiego bardzo rzetelna praca, a przy tym dobrze napisana i wciągająca.

Uwagi:
- W książce znajduje się się 112 zdjęć, w tym jedno duże z fragmentem muru budynku, na którym zaraz po wojnie ludzie pisali prośby o informacje o swoich bliskich.